АКАДЕМИКТЕРДІҢ ҰСЫНЫСЫ
ҚР Президентінің жанындағы Ұлттық ғылым академиясы академиктерінің ғылыми кадрларды даярлаудың сапасы мен тиімділігін арттыру бойынша аналитикалық жазбасы
ҚР Президентінің жанындағы ҚР Ұлттық ғылым академиясы жүргізген талдау нәтижелері Қазақстанда, әсіресе халықаралық деңгейде бәсекеге қабілетті зерттеуші мамандардың жетіспейтінін көрсетті.
Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша 2024 жылы Қазақстанда 1 млн адамға шаққанда зерттеуші мамандардың саны 1141 құрады, бұл әлем бойынша орташа көрсеткіштен 25% - ға төмен (Дүниежүзілік Банктің деректері бойынша 1516). Web of Science негізгі индекстерінен халықаралық журналдарда жарияланатын зерттеушілер саны бойынша Қазақстан Канада мен Польшадан шамамен бір сатыға артта қалып отыр, ал медицина ғылымдары бойынша алшақтық 31 есеге жетеді. Жоғары оқу орындарының ғылыми дәрежесі бар штаттық оқытушыларының үлесі небәрі 48%, ал Алматы мен Астананы есептемегенде 44% құрайды. Ұлттық зерттеу университеттерінде оқытушылардың аз ғана бөлігі халықаралық ғылыми журналдарда (жылына 5 немесе одан да көп оқытушыға Web of Science негізгі индекстерінің журналдарында 1 мақала немесе шолу) жариялайды, ал басқа университеттерде бұл көрсеткіш одан да төмен. Назарбаев Университетінде ғана бұл көрсеткіш жоғары.
Бәсекеге қабілетті зерттеушілердің жетіспеушілігі, негізінен, ғылыми кадрларды даярлау жүйесінің тиімділігі мен сапасының төмендігінен туындайды. 2024 жылы Ғылым және жоғары білім министрлігі мен ҚР жоғары оқу орындары ұсынған мәліметтер бойынша 677 адам бейіні бойынша PhD немесе доктор дәрежесін алды. Салыстыру үшін АҚШ-тың кейбір жетекші университеттері жыл сайын 800 немесе одан да көп докторлық дәреже иегерлерін шығарады. 2023 жылы Қазақстанда 1 млн адамға шаққанда 35 докторлық дәреже иегері даярланды, бұл 2021 жылы Канадаға (193) қарағанда 5,5 есе, 2022 жылы АҚШ-қа (172) қарағанда 4,9 есе және Польшаға (77) қарағанда 2,2 есе аз. Магистр мен докторларды даярлауды салыстырғанда бакалаврларды даярлауға қатысты үлкен теңгерімсіздік бар. 2024 жылы жоғары оқу орындары студенттерінің бітіру көрсеткіші 147 мың адамды құрады, бұл докторантураны бітіруге қарағанда 104 есе көп (оның ішінде диссертацияны қорғауды қоспағанда) және берілген докторлық дәрежелер санынан 218 есе көп. АҚШ, Ұлыбритания және Германия елдерінің бакалавр мен PhD (немесе соған ұқсас дәреже) дәрежелерінің арақатынасын салыстырсақ 35:1, 17:1 және 9:1 шамасында.
Әлеуметтік, гуманитарлық ғылымдар және өнер саласы бойынша индекстеу тоқтатылған күмәнді журналдағы мақаламен қорғауға шыққан докторанттардың үлесі жоғары (50%-ға дейін), әдетте, рецензия және жарияланған мақалалар сапасының төмен болуына байланысты индексациясы тоқтатылады. Ғылыми этиканың үлгілік қағидаларына сәйкес ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық қызмет субъектілері зерттеу нәтижелерін жариялау үшін сапалы рецензияланатын ғылыми басылымдарды таңдайды және қолжазбаларды тиісті рецензиялаусыз қабылдайтын басылымдардан аулақ болады. Шамамен докторантурада оқитындардың 40%-ға жуығы ғана докторлық дәрежесін алады.
Ғылыми дәреже беру жылы мен әр түрлі ғылыми салалар бойынша докторантураға түсу жылы арасындағы жылдардың медианалық саны 5 жылдан 6 жылға дейін ауытқиды, бұл докторантурада оқу ұзақтығынан (3 жыл) және докторантурада шәкіртақы алу арқылы докторантураға мемлекеттік қолдау көрсетуден 1,5-2 есе көп. Докторанттар оқуын аяқтаған соң екі жыл ішінде диссертациясын ақысыз қорғай алатынына қарамастан, бұл кезеңде мемлекет тарапынан қолдаудың жоқтығы оларды ғылымнан тыс жұмыс іздеп, кейін оны тастап кетуге мәжбүр етуі мүмкін. Дамыған елдерде докторанттарға қолдау көрсету ұзақтығы әдетте 4 жылды құрайды.
Ғылыми кадрларды даярлаудың тиімділігі мен сапасының төмендігінің негізгі себептері:
1) жоғары оқу орындарында зерттеу инфрақұрылымын дамытудың әлсіз деңгейі, сатып алу тетіктері тиімсіз жұмыс істейтін қымбат жабдықтардың жетіспеушілігі. Қымбат жабдықтар мен басқа да ғылыми инфрақұрылымның жетіспеушілігіне байланысты докторанттар сапалы зерттеулер жүргізуге, олардың нәтижелерін беделді журналдарда жариялауға және қорғауға уақтылы шығу кезінде қиындықтарға тап болады. Жаратылыстану, техникалық, медициналық және ауыл шаруашылығы ғылымдары бойынша респонденттердің шамамен 70% - ы өздерінің ғылыми топтарының қымбат ғылыми жабдықтарға қажеттілігі кемінде екі бірлікті құрайтынын, ал ғылыми инфрақұрылымды дамыту тұрғысынан ғылымды мемлекеттік басқаруға қанағаттанушылық сәйкесінше 46%, 51%, 47% және 30% құрайды. Бұл ретте қымбат жабдыққа қол жеткізуді талап ететін респонденттердің 44% - ы мұндай қолжетімділіктің жоқ екенін көрсетті.
2) Жоғары оқу орындарында әсіресе медицина, ауыл шаруашылығы, әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар бойынша халықаралық бәсекеге қабілетті ғылыми консультанттардың тапшылығы. 2024–2025 оқу жылының басында докторанттардың жалпы саны 7633 адамды құрады. 2025 жылғы шілде айындағы деректер бойынша, 2020–2025 жылдар аралығында Web of Science негізгі индекстеріндегі журналдарда кемінде екі мақала және (немесе) шолу жариялап, авторлардың бірі ретінде корреспонденциялық автор немесе бірінші автор болған қазақстандық авторлардың InCites жүйесіндегі профильдерінің саны 1971-ді құрайды. Оның ішінде жаратылыстану ғылымдары бойынша – 1231 (840 докторантқа), инженерия және технологиялар бойынша – 869 (1842 докторантқа), медициналық ғылымдар бойынша – 258 (576 докторантқа), ауыл шаруашылығы және ветеринария ғылымдары бойынша – 114 (258 докторантқа), әлеуметтік ғылымдар бойынша – 166 (2650 докторантқа, оның ішінде журналистика, ақпарат, педагогика, экономика, бизнес, басқару және құқық салалары), гуманитарлық ғылымдар мен өнер бойынша – 50 (757 докторантқа). Сонымен қатар, 2020–2025 жылдар аралығында Web of Science негізгі индекстеріндегі журналдарда кемінде екі мақала және (немесе) шолу жариялаған қазақстандық авторлардың InCites жүйесіндегі профильдері әлеуметтік ғылымдар бойынша – 446, ал гуманитарлық ғылымдар мен өнер бойынша – 86-ны құрайды.
3) Жоғары оқу орындарының, тіпті ұлттық зерттеу университеттерінің докторанттарды сапалы даярлауға қаржылық қызығушылығының төмен деңгейі, өйткені олар қаржыландыру мен пайданың басым бөлігін бакалаврларды даярлаудан алады, ал докторанттарды оқыту әлдеқайда қымбат. Өзінің инфрақұрылымын қолдау және негізгі қажеттіліктерді қамтамасыз ету үшін университеттер магистрлер мен докторларды дайындаумен салыстырғанда тиімдірек болатын бакалаврларды дайындауға назар аударуға мәжбүр. Ғылым және жоғары білім министрлігінің мәліметі бойынша 2024 жылы республикалық бюджет қаражатының 82,3% - ы жоғары білімі бар кадрларды, 10,7% - ы магистранттарды және 7,0% - ы докторанттарды даярлауға бағытталған. 2024 жылы 1 студентті ерекше мәртебедегі жоғары оқу орындарында оқытуға жұмсалған орташа шығындар: бакалавриат үшін – 905,8-ден 1242,6 мың теңгеге дейін, магистратура үшін – 747,3 мың теңге, докторантура үшін – 2223,6 мың теңге; Басқа Жоғары оқу орындарында: бакалавриат үшін – 803,9-дан 1055,9 мың теңгеге дейін, магистратура үшін - 454,9 мың теңгені құрады, докторантура үшін - 2223,6 мың теңге. Epvo.kz порталының деректері бойынша, ҚазҰУ, ЕҰУ және ҚазҰТЗУ университеттерінде докторанттардың жалпы студенттер санындағы үлесі тиісінше 6,4%, 4,3% және 3,5% құрайды. Медициналық зерттеу университеттерінде бұл көрсеткіш 0,5–0,8% болса, аграрлық бағыттағы жоғары оқу орындарында – 1,7–2,8% аралығында.
4) Әлеуметтік, гуманитарлық және өнер саласындағы докторанттардың жарияланымдарына оларды қорғауға қойылатын негізсіз жоғары талаптар Назарбаев Университетіне және тіпті әлемнің жетекші зерттеу университеттеріне қарағанда қатаңырақ. Нәтижесінде көптеген докторанттар осы ғылыми бағыттар бойынша өз зерттеулерінің нәтижелерін күмәнді, соның ішінде жыртқыш журналдарда ақылы негізде жариялауға мәжбүр. Әлемдік тәжірибеде осы ғылыми бағыттар бойынша диссертация негізгі нәтиже болып саналады және оның сапалы сараптамасын халықаралық журналдарда мақалалардың болуына қойылатын талаптармен алмастыру мүмкін емес. Финляндияда әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар үшін ұсынылатын журналдар (Basic және Leading деңгейлері) қатарына Web of Science пен Scopus базасындағы журналдар ғана емес, сонымен қатар фин қоғамына немесе фин- не швед тіліндегі мәдениетке бағытталған, сапасы беделді халықаралық журналдардан кем түспейтін басылымдар да енгізілген. Сонымен бірге, Web of Science пен Scopus-тағы барлық журналдар бұл деңгейлерге кірмейді, тек сапасы мен өзектілігіне күмән тудырмайтындары (комиссия шешімімен) ғана қамтылады.
5) 2018 жылдан бастап докторанттарды даярлаудың заңнамалық мүмкіндігіне қарамастан, докторанттарды даярлауға ғылыми ұйымдарда лицензиялардың және мемлекеттік білім беру тапсырысының болмауы. Сауалнама нәтижелері бойынша ҒЗИ қызметкерлері арасында тек 34%-ы ғана олардың ғылыми ұйымында докторантураның бірлескен бағдарламасы және (немесе) жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымымен бірлескен диссертациялық кеңесі бар екенін атап өтті. Бұл ретте респонденттердің 86%-ы өздерінің ғылыми ұйымдарында докторантураның жеке бағдарламаларын ашуға, ал 91%-ы өздерінің ғылыми ұйымдарында докторанттардың ғылыми жобалары мен бағдарламалары шеңберінде өз зерттеулерін орындауына қызығушылық білдірді.
6) Шетелдік бағдарламалармен және ғылымнан тыс мансаппен салыстырғанда докторантураның отандық бағдарламаларының бәсекеге қабілеттілігінің төмендігіне байланысты докторантурада оқу үшін талантты жастарды тартудың күрделілігі. Көптеген шетелдік жоғары оқу орындары (оның ішінде Шығыс Еуропа) қазақстандық жоғары оқу орындарының талантты түлектерін белсенді түрде тартып, оларға ғылыми Инфрақұрылым (жабдық, жұмыс орны, ғылыми әдебиеттерге қолжетімділік), стипендиялар, жайлы жатақханамен қамтамасыз ету және отбасын қолдау тұрғысынан, оқуға түсуге қойылатын неғұрлым қатаң және ашық талаптармен үздік жағдайлар жасайды.
7) Докторантураға түсу үшін қойылатын тілдерді меңгеру жөніндегі жоғары әрі жеткілікті негізделмеген талаптар инфрақұрылымдық мәселелер мен шетелдік жоғары оқу орындарымен бәсекелестік жағдайында болашағы зор үміткерлердің ынтасын түсіруі мүмкін.
Магистранттарды қолдаудың жеткіліксіз деңгейі (оның ішінде жатақханамен және стипендиямен қамтамасыз ету), соның салдарынан көптеген перспективалы бакалавриат түлектері кейіннен отандық жоғары оқу орындарының магистратурасы мен докторантурасында оқудан бас тартады. Көптеген магистранттар оқу кезінде университеттен тыс жұмыс істеуге мәжбүр, сондықтан олардың оқу сапасы мен тиімділігі төмендейді.
9) Докторанттарды мемлекеттік қолдаудың жеткіліксіз ұзақтығы.
10) Сапалы диссертациялық кеңестерді қалыптастырудың күрделілігі олардың үлкен мөлшеріне байланысты (рецензенттері бар 9 адам) бәсекеге қабілетті ғалымдардың жетіспеушілігімен және қаржыландырудың жетіспеушілігімен қатар диссертацияларды сараптау сапасын төмендетеді және кеңестерге деген сенімге нұқсан келтіреді. Жетекші шетелдік жоғары оқу орындарында, әдетте, әр қорғауға 3-тен 5 адамға дейін жеке комиссия құрылады.
Осы мәселелерді шешу үшін келесі шаралар ұсынылады:
1) Докторанттарды неғұрлым сапалы және тиімді даярлау үшін қажетті қымбат тұратын ғылыми жабдықтарды (оның ішінде жалпыға ортақ пайдаланылатын зертханалар құру үшін) сатып алуға докторлық дәреже иегерлерінің ең көп санын дайындайтын зерттеу университеттеріне қаражат бөлсе.
Мұндай қаражатты зерттеу университеттеріне мемлекеттік инвестициялық жобалар арқылы немесе ірі зерттеу жабдықтарын сатып алуға гранттық қаржыландырудың жеке тетігі арқылы бөлуге болады.
2) Зерттеу университеттерінің критерийлеріне ғылыми кадрларды даярлауға тікелей байланысты индикаторларды енгізуге міндетті.
Әлемдік тәжірибеде ғылыми-зерттеу университеттерінің басты критерийі докторлық дәреже иегерлерінің саны, сондай-ақ магистранттар мен докторанттар санының бакалавриат студенттерінің санына қатынасы болып табылады, ол әдетте кемінде 50% құрайды. Мемлекеттік білім беру тапсырысы шеңберінде оқитын және тұрғын үйге мұқтаж барлық магистранттар мен докторанттар оларға басым тәртіппен қамтамасыз етілуге тиіс, бұл ретте ол ыңғайлы болуға тиіс (бөлмеде екі магистранттан артық емес; бөлмеде бір докторанттан артық емес; отбасылық магистранттар мен докторанттар жатақханада жеткілікті тұрғын үймен қамтамасыз етілуі не ЖОО-дан пәтер үшін жалдау ақысының ішінара өтемақысын алуы тиіс). Сондай-ақ, барлық докторанттар ЖОО кампусында компьютермен жұмыс орнымен қамтамасыз етілуі тиіс.
3) Докторантураға мемлекеттік білім беру грантының құнын жылына 5 млн теңгеге дейін ұлғайту.
Бұл жоғары оқу орындарына докторанттарды даярлауға шетелдік ғылыми консультанттарды неғұрлым тиімді тартуға, докторанттарды жетекші жоғары оқу орындары мен ғылыми орталықтарға неғұрлым ұзақ тағылымдамаларға жіберуге, оларды қажетті материалдармен және әдебиеттермен (оның ішінде мақалалардың дерекқорына жазылумен) қамтамасыз етуге, қорғауға шетелдік рецензенттер мен уақытша мүшелерді көбірек тартуға, қажет болған жағдайда диссертацияларды ағылшын тіліне аударуға мүмкіндік береді. Осы қаражаттың неғұрлым тиімді жұмсалуын қамтамасыз ету үшін грант қаражатының кемінде 50%-ы осы шығыстарға бағытталуы тиіс екенін реттеуге болады.
4) Магистратураға арналған мемлекеттік білім беру грантының құнын жылына 1,5 млн теңгеге дейін (ерекше мәртебедегі ЖОО-дар үшін) және 1,2 млн теңгеге дейін (қалған ЖОО-дар үшін) ұлғайту.
Бұл магистратура бағдарламаларын магистрлерді сапалы даярлау үшін өздерінің зерттеу инфрақұрылымының жұмыс істеуін қамтамасыз ете алатын жоғары оқу орындары үшін неғұрлым тартымды етуге мүмкіндік береді. Ерекше мәртебелі жоғары оқу орындары өздерінің негізгі шығындарын жабу үшін бакалавриат студенттерінің тым көп санын жинауға мәжбүр болмайды және ғылыми кадрларды даярлауға көбірек көңіл бөліп, әлемдік деңгейдегі зерттеу университеттері бола алады.
5) Докторанттарға халықаралық басылымдарда жарияланымсыз қорғауға шығудың баламалы нұсқаларын қосу.
Осындай балама ретінде диссертацияны үш тәуелсіз сарапшының Мемлекеттік ғылыми-техникалық сараптаманың Ұлттық орталығы (НЦГНТЭ) арқылы (ғылыми жобаларға ұқсас) сараптамадан өткізуі немесе сенімді аймақтық журналда (жеке тізімнен) мақала жариялау ұсынылады. Бұл тізімге журналдар тек жарияланған мақалалардың сапасын «Ғылыми басылымдарға қойылатын талаптардағы» Журналды сараптамалық бағалау формасы бойынша бағалау нәтижесінде кемінде 30 балл жинаған жағдайда енгізіледі.
6) Жетекші ғылыми ұйымдар үшін докторанттарды даярлауға лицензия алуды жеңілдетуге және оларды мемлекеттік білім беру тапсырысымен қамтамасыз етуге міндетті.
ҚР ғылыми ұйымдарының айтарлықтай ғылыми әлеуеті бар, сондай-ақ ғылыми кадрларды даярлауға үлес қоса алады. 2023 жылы гранттық және бағдарламалық-нысаналы қаржыландырудың барлық қаражатының жартысына жуығы ғылыми ұйымдарға жіберілді. 2018 жылы Білім туралы Заңға ғылыми ұйымдарға докторанттарды дайындауға мүмкіндік беретін өзгерістер енгізілді (36-баптың 2-тармағы). Осыған қарамастан, осы уақытқа дейін ҒЗИ докторанттарды өздері дайындамайды, өйткені олардың білім беру қызметіне лицензиясы және докторанттарды даярлауға мемлекеттік білім беру тапсырысы жоқ.
7) Гранттық жобалар мен нысаналы бағдарламалар басшыларына осы жобалар мен бағдарламалар қаражаты есебінен докторантурада зерттеу топтарының мүшелерін оқытуға ақы төлеуге мүмкіндік беру.
Талдау нәтижелері ғылыми жобалар шеңберінде докторанттарды даярлаудың жоғары сапасы мен тиімділігі туралы айтады, өйткені олар зерттеу жүргізу үшін қажетті барлық ресурстармен қамтамасыз етіледі. Көптеген елдерде докторанттарды даярлауды қаржыландыру ғылыми жетекшілері жобаның қажеттіліктеріне қарай докторанттарды дербес іріктейтін жобалар арқылы жіберіледі. Көптеген ғылыми жобалардың жетекшілері, әсіресе ғылыми ұйымдарда жүзеге асырылатындар, докторанттарды тартуда қиындықтарға тап болады, өйткені оларды дайындауға қаржыландыру олар әсер ете алмайтын жеке бағдарлама арқылы жүзеге асырылады. Отандық заңнама докторантты өз бетінше таңдауға және оны жоба арқылы қаржыландыруды қамтамасыз етуге мүмкіндік бермейді. Жоба жетекшісі жобаның зерттеу тобының құрамына әлеуетті кандидатты ғана енгізе алады, алайда ЖОО-ға оның оқуы үшін ақы төлей алмайды. Осы ұсынысты іске асыру жобаның ғылыми жетекшісіне жоба мақұлданғаннан кейін бірден докторантты таңдауға және оның ЖОО-дағы оқуына жоба есебінен ақы төлеуге мүмкіндік береді. Бұл ретте ЖОО-лар мұндай оқытуға жеңілдіктер беруі тиіс, өйткені зерттеулер ЖОО қаражаты есебінен емес, жоба есебінен қаржыландырылатын болады. Сонымен қатар, жобаның ғылыми жетекшісі оның немесе зерттеу тобының басқа мүшесінің докторанттың ғылыми кеңесшісі болып тағайындалуын талап ете алады, өйткені дәл осы ғалым оның дайындығына негізгі үлес қосады.
Докторантурадағы оқу мерзімін және стипендия алу кезеңін 4 жылға дейін ұзарту, сондай-ақ диссертацияны мерзімінен бұрын қорғау мүмкіндігін қарастыру.
Бұл жаңашылдық докторанттың диссертация қорғағанға дейін ғылыммен және оқу орнымен байланысын жоғалту ықтималдығын барынша азайтуға мүмкіндік береді. Докторанттардың мерзімінен бұрын қорғауға деген мотивациясы бар, бұл өз жобасын (мысалы, «Жас Ғалым») ертерек ұтып алуға, табысын арттыруға және зерттеулер жүргізу мүмкіндіктерін кеңейтуге жол ашады.
9) Докторантураға түсетін және соңғы 3 жылда Web of Science және (немесе) Scopus-та индекстелетін журналда кемінде бір мақала немесе шолу жариялаған адамдардан мемлекеттік тіл бойынша емтихан тапсыру туралы ресми сертификатты (ҚАЗТЕСТ) және шет тілін меңгергенін растайтын сертификатты талап етпеуге міндетті.
Бұл жаңалық докторантураға шет және мемлекеттік тілдерді нашар меңгергеніне қарамастан, ғылымның дамуына үлес қоса алатын адамдарды тартуға мүмкіндік береді. Мұндай мақаланың болуы үміткердің жоғары деңгейде зерттеу жүргізуге қабілетті екенін растай алады. Сонымен қатар, бұл магистратура мен бакалавриат студенттерін беделді ғылыми журналдарда нәтижелерін жариялау үшін жақсы зерттеулер жүргізуге ынталандырады.
10) Диссертациялық Кеңес мүшелері мен рецензенттердің жиынтық санын 3-5-ке дейін азайту (әлемнің жетекші жоғары оқу орындарымен ұқсастығы бойынша).
Бұл жаңалық диссертациялық кеңестерге бәсекеге қабілетті ғалымдарды, соның ішінде шетелдік ғалымдарды (төлем мөлшерін ұлғайту есебінен) тартуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, бұл олардың қорғау сапасына жауапкершілігін арттырады. Кеңестің тұрақты мүшелері уақытша мүшелер мен рецензенттерді іздеуге аз уақыт жұмсайды және диссертацияларды сараптауға көбірек көңіл бөле алады. Сондай-ақ Кеңес отырыстарын ұйымдастыру оңайырақ болады, өйткені қазіргі уақытта барлық үш уақытша мүше мен екі шолушыны бір уақытта жинау өте қиын болуы мүмкін. Әлемдік тәжірибеде диссертациялық кеңестерге (комитеттерге) әдетте 3-тен 5-ке дейін адам кіреді, олардың бірі үшінші тарап Ұйымын білдіреді.
11) Жоғары оқу орындарына докторанттың ғылыми-зерттеу жұмысы (ҒЗЖ) және докторантурада оқудан тыс (кафедрада тыңдалғаннан кейін) өз бетінше орындалған Жарияланымдар үшін кредиттерді есептеуге мүмкіндік беру.
Бұл жаңалық докторантурада оқу процесін Болон жүйесінің негізгі қағидаттарына сәйкес келтіреді (студенттік центризм, студенттердің бейресми және дербес оқыту нәтижелерін тану) және диссертация дайындаған және докторантурадан тыс уақытта мақалалар жариялаған адамдарды қорғауға шығуды жеңілдетеді. Бұл тұлғалар докторанттың ғылыми-зерттеу жұмысы (ҒЗЖ) үшін кредиттерді есептеу немесе есептемеу туралы шешім қабылдай алатын кафедрада талқылау үшін диссертация мен жарияланымдарды ұсынуы тиіс. Бұл кредиттерді төлеу Университеттің нақты шығындарын ескере отырып жүргізілуі керек. Сондай-ақ олар ақылы негізде Теориялық оқыту пәндерін меңгеруге, педагогикалық практикадан өтуге және білім беру бағдарламасының басқа да талаптарын орындауға тиіс. Барлық кредиттерді игергеннен кейін олар алдын-ала қорғауға және одан әрі қорғауға қол жеткізе алады.
12) Мемлекеттік білім беру тапсырысын бөлу кезінде докторанттардың ғылыми консультанттарының саны мен деңгейін ескеруге міндетті.
Бұл жаңалық мемлекеттік білім беру тапсырысын бөлудің және ғылыми кадрларды даярлаудың тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Жоғары оқу орындары докторанттардан ғылыми кеңесші бола алатын бәсекеге қабілетті оқытушыларды тартуға мүдделі болады. Қазіргі уақытта барлық жоғары оқу орындарында (Назарбаев университетінен басқа), тіпті ұлттық зерттеуде де халықаралық ғылыми журналдарда үнемі мақалалар жариялайтын оқытушылардың үлесі өте аз.
13) Отандық және (немесе) шетелдік ғылыми консультанттарда докторанттарда соңғы 5 жыл ішінде корреспондент автор немесе бірінші автор ретінде танылған халықаралық ғылыми журналдарда мақалалардың болуын талап етуге міндетті.
Ғылыми кеңесшінің халықаралық журналдарда корреспондент автор немесе бірінші автор ретінде танылған мақалаларының болуы оның сапалы мақалалар жазу және оларды жариялау тәжірибесі бар екенін және оны докторантқа үйрете алатынын растайды. Мұндай мақалалардың кем дегенде соңғы 5 жылда екеуінің болуы қажет, өйткені бұл ғылыми кеңесшінің 10-20 немесе одан да көп жыл бұрын емес, тағайындалған кездегі бәсекеге қабілеттілігін растайды. Сондай-ақ, Хирш индексін талаптардан алып тастау ұсынылады, өйткені ол басылымдарды дайындауға қосқан үлесін ескермейді.
@топовые поклонники
Aqorda ҚР Премьер-Министрі ресми сайты
Қазақстан Республикасы Парламентінің Сенаты
Қазақстан Республикасы Парламентінің Мәжілісі
ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі
Tengrinews.kz Orda.kz Kazakhstan News
Kaz.inform Ulysmedia.kz Kazakhstan Today
Zakon.kz informburo.kz Kaznews.kz Adyrna.kz ақпараттық агенттігі NUR.KZ Bilimdi el
