ҚазҰАЗУ ғалымдары Маңғыстау облысында бау-бақша шаруашылығын дамытуға үлес қосуда
Батыс Қазақстан және әсіресе оның Маңғыстау облысы ауыл шаруашылығы өнеркәсіптерінің көпшілігін дамыту үшін өте қолайсыз климаттық жағдайларда орналасқан. Шөлді топырақ пен өсімдік ландшафты, күрт континенттік климатты шектейді және негізінен жазда және қыста құрғақшылыққа ең осал дақылдарды өсіруді болдырмайды, оған бірінші кезекте бау-бақша дақылдары жатқызылуы керек. Дегенмен, бұл аумақтың өзінде жеміс-жидек дақылдары, жүзім және тіпті жеке жидек өсірушілер үшін қолайлы микроклиматы бар бау-бақша шаруашылығын дамытуға перспективалы ландшафттар бар. Каспий теңізі көптеген климаттық осал өсімдіктердің өсу жағдайларын оңтайландыруға ықпал ететін климат реттеушісі ретінде әрекет етеді, көршілес шөлдердің теріс әсерін тегістейді. Бұл табиғи буфер жағалаудағы аудандарда, әсіресе облыс орталығы Ақтау қаласына іргелес аудандарда бау-бақша өсімдіктерінің көпшілігі үшін шекті минимумнан төмен түсуге мүмкіндік бермейді. Мұнда Қазақстанның ғана емес, Өзбекстан мен Қырғызстанның бағбандық аймақтарымен салыстырғанда Ыстықкөл ойпатының жағалау бөлігімен ғана салыстыруға болатын ең жылы қыс. Шекаралас Маңғыстау облысында және оңтүстіктегі Түрікмен Каспийінде бау-бақша шаруашылығының елеулі тарихы бар, тіпті онда субтропикалық дақылдар да өсіріледі. Соңғы жылдары Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығысындағы тарихи қалыптасқан бау-бақша ландшафтарының көпшілігі жаһандық жылыну нәтижесінде және саланың экономикалық тиімділігін төмендету нәтижесінде әртүрлі климаттық апаттарға ұшырады. Осы себепті ғалымдар бау-бақша шаруашылығын әртараптандыру және күзгі-қысқы кезеңдегі температураның өзгеруіне және көктемдегі аязға адекватты түрде шыдайтын бейімделгіш дақылдарға көшу бойынша түрлі жобаларды алға тартуда. Дегенмен, негізгі ата-баба аймақтарында бау-бақша саласын оңтайландыру кезінде Қазақстанда өнеркәсіптік өндірісті дамыту үшін іс жүзінде экологиялық оңтайлы аймақ бар екенін ұмытпаған жөн. Бау-бақша шаруашылығының келешегін Ақтаудан 60 шақырым жерде орналасқан жеке шағынаудандардағы бақшалардың жағдайына қарап бағалауға болады. Қазақстанның басқа қай жерінде жеміс беретін бадам, шабдалы және физиологиялық жақсы жағдайда, жоғары және сапалы өнім қалыптастыратын ашық жүзім ағаштарын көруге болады. Мұнда өрік, алма ағашы, тіпті алмұрт та керемет сезінеді. Біз сондай-ақ өнеркәсіптік өсіруге арналған жаңғақ дақылдарын ұсынамыз, мысалы, пісте және фундук, жидек алтын қарақат және қарақат. Сондай-ақ мұнда екінші үй табуға қабілетті субтропикалық унаби мәдениетінің ірі жемісті, қытайлық сорттарына назар аудару керек.
Сіз әсіресе жүзімде тоқтай аласыз. Мұнда импортты алмастыру бағдарламалары аясында ірі республикалық жүзім кластерін қалыптастыруға болады. Мұнда бұл дақылды өсіруге шектеу қоятын нәрсе аз. Тіпті көптеген ауылшаруашылық ландшафтарында топырақтың тұздылығының әртүрлі деңгейінің болуы басқа дақылдармен салыстырғанда жүзімге соншалықты зиянды емес. Мұнда әртүрлі пісетін және сұлтандардағы асханалық жүзім өндіруге маманданған ірі жүзім кластерін құруға болады. Мұнда шарап жасау мен коньяк өндірісі де басымдыққа ие болуы мүмкін. Мұнда элиталық десерттік шараптар мен коньяктарды өндіруге топырақ-климат жағдайлары қолайлы. Ашық түзілімдер, жылудың көптігі республиканың басқа аймақтарымен салыстырғанда ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімділігін айтарлықтай арттыруға ықпал етеді.
Әлемдік тәжірибеге негізделген инновациялық технологияларды енгізу аясында шешілетін бір ғана мәселе бар. Бұл сортаңданған топырақ пен судың кең таралған жерлері. Бірақ бұл өте шешілетін міндет. Экономикалық әлеуеті зор Қазақстан Ақтау өңірін гүлденген баққа айналдыруға қауқарлы. Салыстырмалы түрде ұқсас жағдайларда бүкіл ауыл шаруашылығын, соның ішінде бау-бақша шаруашылығын жаһандық деңгейде озық деңгейге көтерген Израильдің мысалы көп нәрсені айтады және жақын болашаққа ғана емес, сонымен қатар ұзақ мерзімді перспективаға да ауқымды жоспарлар құруға мүмкіндік береді. Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті республикамыз үшін перспективалық бағдарламаны жүзеге асыруға қатысуға дайын.
Осы мақсатта ағымдағы жылдың қыркүйек айында Маңғыстау облысы, Мұнайлы ауданы, Қызылқұм ауылы «Алтын арқа-XXI» ЖШС директоры, университетіміздің ғалымы, ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы Мырзақұл Ернұр Құсайынұлының шақыруымен , профессор Олейченко Сергей Николаевич осы шаруашылықта болып, экономика мамандарымен кеңесіп, тәжірибесімен бөлісті.
«Агро-Даму»
