Жоба жетекшісі
Каирова Гулшария Нурсапаевна
Ғылыми дәрежесі, атағы: ҚР АШҒА академигі, ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты
Scopus Author ID: 56297068300
Researcher ID: ABC-3108-2020
ORCID ID: 0000-0001-5445-7127
Жоба туралы
Өзектілігі
Жаңғақ дақылдарына айтарлықтай зиян келтіретін аурулардан қорғау сорттардың өнімділігін арттыруға бағытталған негізгі шаралардың бірі болып табылады. Қазақстан жағдайында жаңғақ ауруларының таралуы мен дамуы туралы мәліметтердің болмауына байланысты олардың қоздырғыштарын және перспективалы сорттардың генетикалық тұрақтылығын зерттеу бірінші кезектегі маңызға ие. Инновациялық молекулалық-генетикалық әдістерді қолдану арқылы алынған зерттеу нәтижелері жаңғақ сорттарының қауіпті патогендерге төзімділігімен байланысты локустарды анықтауға мүмкіндік береді. Алынған нәтижелер жаңғақ ауруларының таралу проблемаларын шешуге және тек Қазақстанда ғана емес, төзімді сорттарды іріктеуге айтарлықтай үлес қосады.
Жобаның мақсаты
Грек жаңғағының негізгі ауруларының қоздырғыштарын микробиологиялық және молекулалық-генетикалық әдістермен анықтау және зерттеу, сорттардың ең экономикалық маңызды қоздырғыштарға төзімділігінің генетикалық әлеуетін бағалау және селекциялық процесті жетілдіру және екпелердің өнімділігін арттыру үшін аурулардан қорғау бойынша ұсыныстар әзірлеу.
Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер
Зерттелетін грек жаңғақтың сорттары мен генотиптердегі экономикалық маңызды ауруларының қоздырғыштары анықталды, бақтың географиялық орналасуына, популяциясы мен климаттық жағдайларына байланысты аурулардың таралуы мен даму динамикасы анықталды.
Штаммдарды, сызықтарды және рекомбинацияларды анықтай отырып, Marssonina juglandis популяцияларына патогендердің молекулалық-генетикалық сәйкестендірілуі және генетикалық зерттеулер жүргізілді. Грек жаңғағының жергілікті және шетелдік сорттарының Қазақстан Республикасының аумағында таралған экономикалық маңызы бар патогендерге төзімділігі анықталды. Грек жаңғағының әртүрлі популяцияларының SNP-генотипін талдау нәтижелері Қазақстанның оңтүстік өңірінің жаңғақ үлгілері арасында айтарлықтай генетикалық әртүрлілікті көрсетті.
Әлеуетті пайдаланушыларға арналған ақпарат
Жобаның инновациялық және бәсекелестік артықшылықтары жаңғақ өнімділігін орта есеппен 4т/га дейін арттыруға мүмкіндік беретін практикалық жаңғақ шаруашылығында негізгі ауруларға төзімді грек жаңғағының перспективалы сорттарын енгізу арқылы қамтамасыз етіледі.
Зерттеу тобының мүшелері
Олейченко Сергей Николаевич
Ғылыми дәрежесі, атағы: ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы
Scopus Author ID: 55764885300
ORCID ID: 0000-0002-0611-8267
Сүлейманова Гүлнұр Алмасқызы
Ғылыми дәрежесі, атағы: PhD
Scopus Author ID: 57191975233
Researcher ID: AAX-2453-2020
ORCID ID: 0000-0002-2322-6155
Исмагулова Эльмира Советовна
Ғылыми дәрежесі, атағы: докторант
Researcher ID: AGF-5602-2022.
ORCID ID: 0000-0001-8041-1819
Корабаева Сәуле Беделбайқызы
Ғылыми дәрежесі, атағы: магистр
ORCID ID: 0000-0002-0716-760X.
Scopus Author ID: 57200073966
Саршаева Мөлдір Жұмабекқызы
Ғылыми дәрежесі, атағы: магистр
ORCID ID: 0000-0002-2283-1089
