Жоба жетекшісі
Досжанова Айнұр Серікбайқызы
Ғылыми дәрежесі, атағы: ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор
Scopus Author ID: 57197810369
ORCID: 0000-0002-9157-1022
Жоба туралы
Өзектілігі Қазіргі уақытта Қазақстан барлық аса маңызды экологиялық көрсеткіштер бойынша табиғи ресурстар мен қоршаған ортаның жай-күйінің Елеулі нашарлау проблемасына тап болды. Ауылшаруашылық жерлерінің үштен біріне жуығы қазір тозған немесе қатты қауіп төніп тұр, ал 10 миллион гектардан астам ықтимал егістік алқаптары бұрын қараусыз қалған. Гидрогеологиялық-мелиорациялық экспедициялар жүргізетін жыл сайынғы суармалы жер мониторингінің нәтижелері қазіргі уақытта суармалы жерлердің 50% - дан астамының тұздану дәрежесі әртүрлі және 30% - дан астамының тұзды екенін көрсетеді. Сонымен қатар, суармалы жерлерде және елді мекендерде пайда болатын дренаждық-ағызу және сарқынды сулардың үлкен көлемі (10-30% дейін) су көздерін ластайды және суармалы жерлер мен іргелес аумақтардың экологиялық-мелиоративтік жағдайын нашарлатады. Жалпы, 1990-2012 жылдар кезеңінде ел бойынша суармалы жерлердің көлемі 2,5 млн. гектардан 2,1 млн. гектарға дейін қысқарды. га, оның ішінде бүгінгі күні 1,4 млн. га артық пайдаланылмайды. ауыл шаруашылығы айналымынан 100 мың гектардан астам суармалы жер шығарылды. Biochar (Biochar) - био тыңайтқыш және бірегей топырақ қалпына келтіргіш. Биохардың құрамына негізінен күйдірілген өсімдіктер жинаған көміртегі кіреді. Биохар (Biochar) топырақта су мен қоректік заттарды сақтауға қабілетті органикалық тыңайтқыш ретінде қолданылады, бұл топырақтың құнарлылығы мен ауылшаруашылық өнімділігін күрт арттырады. Жерді өңдеу көптеген ғасырлар бойы оның сапасының нашарлауына әкелді, жердің суды тез сіңіру қабілеті нашарлады. Ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығында биочар өндірісін және қолдануды дамыту қысқа мерзімде жердің құнарлылық көрсеткіштерін жақсартуға мүмкіндік береді. Қазірдің өзінде Биохар тыңайтқыштың ең перспективалы түрлерінің бірі болып табылады, өйткені топырақты ұрықтандыру кезінде жаңа өсімдіктер жақсы өсіп, дамып қана қоймайды, сонымен қатар тыңайтқыштың бұл түрі атмосфераны көмірқышқыл газымен ластамайды. Көптеген ғалымдар биочарды егіншілік үшін "қара алтын" деп атайды. Қазақстанда биошарды зерттеу бойынша зерттеулер жеке болып табылады, олар негізінен Шығыс Қазақстан облысы Риддер қаласының ауыр металдармен ластанған тау-кен металлургиялық кәсіпорындарының топырақтарын оңалту бойынша зерттеулерге қатысты. Құнарлы қара каштан топырақтарында жүргізілген зерттеу нәтижелері көкөніс дақылдарына биокөмір енгізудің жеткілікті жоғары тиімділігін көрсетті. Жеке басылымдар шетелдік авторлардың биочарды зерттеуге арналған әдебиеттеріне шолу жасады. Алайда, осы уақытқа дейін Қазақстанның суармалы аймағының негізгі егістік дақылдары үшін биочардың тиімділігін зерттеу бойынша мақсатты зерттеулер жүргізілген жоқ, Қазақстанның оңтүстігі мен оңтүстік-шығысындағы құнарлылығы төмен тозған жерлерді қалпына келтіру үшін оның мелиоративтік қасиеттері, атап айтқанда, қиыршық тастар пайда болатын қарапайым сероземалар, Органикалық заттардың өте төмен құрамымен сипатталатын такыр тәрізді топырақтар (1-ден аз%). Парниктік газдар шығарындыларының дәрежесін өзгертуде, климаттың өзгеруінің салдарын азайтуда биочардың рөлі анықталған жоқ. Жоба топырақтың құнарлылығын сақтау, парниктік газдар шығарындыларының деңгейін төмендету және Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы суармалы аймақтың қоршаған ортасын қорғау мәселелерін шешуге бағытталған. Мақсаты Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы тозған, қайталама сортаңданған суармалы жерлерді мелиорациялау үшін биохар мен көпжылдық дәнді дақылдарды пайдалану негізінде парниктік газдар шығарындыларын азайтудың, топырақтың құнарлылығын сақтау мен арттырудың тиімді тәсілдерін әзірлеу Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер Жоба нәтижелері бойынша: - Жобаның ғылыми бағыты бойынша рецензияланатын, Science Citation Index Expanded Web of Science базасында индекстелетін және Scopus базасында CiteScore бойынша кемінде 50 (елу) процентилі бар 2 (екі)мақала жарияланады; - ҒжЖБССҚК ұсынған шетелдік немесе отандық рецензияланатын басылымда 1 (бір) мақала жарияланады; - "Суармалы жерлерді мелиорациялау тәсілі" пайдалы моделіне патентке өтінім беріледі; - "Қазақстанның оңтүстік-шығысында суармалы дақылдарды өсірудің Биочар-технологиясы" ұсынымы әзірленеді; Білімді тарату мақсатында 1 далалық семинар өткізіліп, ұсыныс, жарнамалық буклет, облыстық және республикалық газеттер мен журналдарда 2 мақала, ТВ-да 1 сөз сөйлеу жарияланады. 1 докторант және 2 магистрант дайындалады Жарияланымдар тізімі 1. Ospanbayev Zh , Doszhanova A., Abdrazakov Y., Zhapayev R., Sembayeva A., Zakieva A., Yertayeva Zh. Tillage system and cover crop effects on organic carbon and available nutrient contents in light chestn ut soil // Eurasian Journal of Soil Science 2023, 12 (3), Р.238-243. http://ejss.fesss.org/10.18393/ejss.1268176 2023 Federation of Eurasian Soil Science Societies. All rights reserved https://portal.issn.org/resource/ISSN/2147-4249. https://doi.org/10.18393/ejss.1268176 2. Досжанова А.С., Оспанбаев Ж., Сембаева А.С.,Майбасова А.С.,Ибаш Н.Д., Жексембі Б. Агробиологические приемы восстановления плодородия деградированных орошаемых земель юго-востока Казахстана// Почвоведение и агрохимия, №2, 2023 https://doi.org/10.51886/1999-740X_2023_2_14 Әлеуетті пайдаланушыларға арналған ақпарат Әзірленген биохар технологиясы Қазақстанның оңтүстігі мен оңтүстік-шығысындағы фермерлерді тозған және құнарлылығы төмен жерлерге енгізу үшін коммерцияландырылуы мүмкін. Биочардың мақсатты тұтынушылары - технологиялар-фермерлер, Қазақстанның оңтүстік және оңтүстік-шығысындағы суармалы аймақтың ауыл шаруашылығы серіктестіктері. Жобаны іске асыру мыналарды қамтамасыз етеді: - топырақтың агрофизикалық қасиеттерін жақсарту; - парниктік газдар шығарындыларын аудан бірлігінен 30-40-қа азайту%; - тозған суармалы топырақтың өнімділігін 30-ға арттыру%; - минералды тыңайтқыштарды пайдалану коэффициентін арттыру 20%; - 20 мың га суармалы жерді ауыл шаруашылығы айналымына қайтару; - биошар өндіру үшін ауыл шаруашылығы және орман шаруашылығы өндірісінің қалдықтарын кәдеге жарату; - ауылдық жерлерде биошар өндіретін шағын және орта кәсіпорындарды дамыту; - ауылдық жерлерде қосымша жұмыс орындарын құру Зерттеу тобының мүшелері 1. Сембаева Айзада Сансызбайқызы Ғылыми дәрежесі, атағы: ауыл шаруашылығы ғылымдарының магистрі Scopus Author ID: 58169439900 Researcher ID: HGU-1678-2022 ORCID: 0000-0001-5808-0080 2. Майбасова Әсел Сайлаубекқызы Ғылыми дәрежесі, атағы: ауыл шаруашылығы ғылымдарының магистрі Scopus Author ID: 57222809617 Researcher ID:: rid60659 ORCID: 0000-0002-6759-1621 3. Әбдіразақов Ерлан Ғылыми дәрежесі, атағы: ауыл шаруашылығы ғылымдарының магистрі, PhD докторант Scopus Author ID: 58412669000 ORCID: 0009-0000-1198-5667 4. Жексембі Бақытжан Ғылыми дәрежесі, атағы: ауыл шаруашылығы ғылымдарының магистрі ORCID: 0009-0000-4987-9720 5. Арзиева Розигуль Юлдашевна Ғылыми дәрежесі, атағы: ауыл шаруашылығы ғылымдарының магистрі ORCID: 0009-0006-7440-2135 6. Ұзақбаева Мөлдір Ғылыми дәрежесі, атағы: ауыл шаруашылығы ғылымдарының магистрі ORCID: 0000-0002-1053-9566
Байланыстар
Телефон нөмірі
E-mail
Мекенжайы
WhatsApp: