Жоба жетекшісі
Абжалиева Аида Болатбековна
Ғылыми дәрежесі, атағы: PhD
Scopus Author ID: 57191222855
Researcher ID: FDM-9499-2023
ORCID: https://orcid.org/0000-0002-5462-8261
Жоба туралы
Өзектілігі
Фукусимадағы апаттың бес жылдығы және Чернобыль апатының 30 жылдығы 2016 жылы болды. Екі оқиға да МАГАТЭ шкаласы бойынша ең жоғары 7-деңгейдегі ірі апаттарға жатқызылды.Ауыл шаруашылығы тұрғысынан алғанда, осы екі апаттың ұзақ мерзімді салдары ауыл шаруашылығы және аквакультура ортасындағы цезий радионуклидтерінің қалдық мөлшеріне байланысты. Ең қауіпті радионуклид Цезий-137 (137С) болып табылады, салыстырмалы түрде тұрақты изотоп, физикалық жартылай шығарылу кезеңі шамамен 30 жыл.
Қазіргі заманғы медицина мен ветеринарияның өзекті мәселелерінің бірі адам мен жануарлардың радиациялық зақымдануының алдын алу және патогенетикалық терапияның тиімді әдістерін іздеу болып табылады. Организмнің радионуклидтермен радиоактивті ластануын азайту үшін радионит сияқты құны жоғары және тиімділігі, практикалық және әмбебаптығы жоғары сорбенттерді, атап айтқанда, полиметилксилоксанды толық гидратты қолданған жөн.
Қазақстан Республикасында ұсынылып отырған жоба радиациялық қауiпсiздiктi және алынған мал шаруашылығы өнiмдерiнiң сапасын радиациялық қауiптi аймақтарда зерттеуге бағытталған алғашқы ғылыми-зерттеу жұмысы болады.
Мақсаты
Жануарлар мен мал өнімдерінің радиоактивтілігін азайтудың жаңа тиімді жолдарын әзірлеу
Күтілетін және қол жеткізілген нәтижелер
Жобаны іске асыру барысында Scopus базасында citescore бойынша кемінде 35 (отыз бес) процентилі бар рецензияланатын шетелдік ғылыми басылымда 2 ғылыми мақала және ҒжЖБССҚК ұсынған журналдарда 2 мақала жарияланады деп күтілуде. Әдістемелік ұсынымдар әзірленетін болады. Патент алынады. Жұмыс нәтижелерін әлеуетті пайдаланушылар - шаруашылықтар, ғылыми-зерттеу мекемелерінің, жоғары оқу орындарының және жалпы жұртшылықтың қауымдастығы арасында тарату - үлкен мүмкіндіктер мен перспективаларға ие. Жоба бойынша зерттеу нәтижелері ғылыми басылымдарда, БАҚ-та, мамандар семинарларында, жоғары оқу орындарындағы дәрістерде, практикалық және зертханалық сабақтарда, сондай-ақ ветеринария мамандары мен ауыл шаруашылығының басшы қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстарында таратылатын болады. Зерттеу нәтижелерін кейіннен іске асыруда радиациялық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің ғылыми негіздерін әзірлеу үшін мал шаруашылығында пайдаланылатын болады. Топырақтың, жайылымдық өсімдіктердің, судың, жануарлардың әртүрлі түрлерінен алынған мал шаруашылығы өнімдерінің радиоизотоптық құрамы гамма және бета сәуле шығаратын радионуклидтер бойынша белгіленетін болады. Сондай - ақ, топырақ - өсімдіктер-жануарлар ағзасы-мал шаруашылығы өнімдері тізбегінде радионуклидтердің ауысуы белгіленеді. Алынған нәтижелердің мақсатты тұтынушылары ҚР АШМ, ҚР ҒжЖБ, мал өсірумен және мал шаруашылығы өнімдерін сатумен айналысатын шаруашылық жүргізуші субъектілер, сондай-ақ ғылыми-зерттеу мекемелері мен жоғары оқу орындары болуы мүмкін. Жүргізілген зерттеулер нәтижесінде цезий мен стронций радионуклидтерін жануарлар организмінен шығаруға арналған табиғи және синтетикалық шыққан препараттарды қолдану тиімділігінің заңдылығы зерттелетін болады.
Әлеуетті пайдаланушыларға арналған ақпарат
Алынған ғылыми нәтижелердің коммерциялану мүмкіндігі жоғары, өйткені жоба шеңберінде жүргізілген ғылыми зерттеулердің нәтижелерін пайдалану мал шаруашылығымен айналысатын, сондай-ақ радиациялық қауіпті аймақтарда орналасқан шаруашылық жүргізуші субъектілеріне, радиоактивті заттармен ластанған мал шаруашылығы өнімдерін халыққа пайдалану және сату қаупін азайту. Ветеринариялық зертханалар жануарлардың радиациялық қауіпсіздігін анықтаудың жаңа әдістемелерін қолданатын болады.Ұсынылған жобаның экономикалық тиімділігі маңызды, өйткені жобаны іске асыру нәтижесінде жүйеде жаңа тәсілдер мен критерийлер – радиациялық тәуекелді бағалау және жануарлар организміндегі радионуклидтердің құрамын төмендету әдістерін әзірлеу әзірленетін болады
Зерттеу тобының мүшелері
1.Джунисбаева Сымбат
Ғылыми дәрежесі, атағы: PhD, аға оқытушы
Scopus Author ID: 57210152594
Researcher ID: FDM-9499-2022
ORCID: 0000-0003-0039-3089
2. Мусоев Асылбек
Ғылыми дәрежесі, атағы: PhD, қауымдастырылған профессор
Scopus Author ID: 57604534400
ORCID: 0000-0003-3389-4365
3. Узынтлеуова Акжаркын
Ғылыми дәрежесі, атағы: магистр, аға оқытушы
ORCID: 0000-0001-8372-8707
4. Базарбаев Рыскелди
Ғылыми дәрежесі, атағы: магистр, аға оқытушы
ORCID: 0000-0001-9323-7354
5. Зарханова Ажар
Ғылыми дәрежесі, атағы: магистр, ассистент
Researcher ID: ISV-0869-2023
ORCID: 0000-0003-3291-3122