Жоба туралы
Өзектілігі
Құрғақ аймақта орналасқан Қазақстан Республикасының табиғи-шаруашылық жүйесінің әлеуметтік-экономикалық дамуын шектейтін факторлардың бірі су ресурстарының тапшылығы болып табылады. Бұл жағдай ағымдағы климаттық өзгерістер мен антропогендік жүктемені ескере отырып, жаңа жинақталған ақпарат негізінде өзен бассейндерінің су ресурстарын бағалау үшін іргелі зерттеулерді қажет етеді.
Жобаның идеясы-трансшекаралық өзендерге экологиялық шекті жол берілетін әсерді бағалау олардың гидрологиялық, гидробиологиялық, гидрохимиялық және гидрогеологиялық ерекшеліктерін талдау негізінде, су режимінің жоспарланып отырған бұзылуына жол беруді бағалауға мүмкіндік беретін су және Жайылма экожүйелерінің жұмыс істеу көрсеткіштері ретінде, яғни өзен ағынының жол берілетін алып қоюын бағалау негізінде жүзеге асырылуға тиіс
Мақсаты
Жобаның мақсаты-тұрақты тепе-теңдік жағдайындағы су экожүйесінің жағдайын сипаттайтын барлық табиғи және антропогендік факторларды ескеріп, трансшекаралық өзендердің су жинау алаптарындағы антропогендік жүктемені экологиялық нормалау қағидаттарын әзірлеу, бұл экожүйелердің тұрақтылығын, сондай-ақ техникалық-экологиялық негіздеме сатысында техникалық объектілердің экологиялық қауіпсіздігін айқындауға мүмкіндік береді
Күтілетін және/немесе қол жеткізілген нәтижелер
Күтілетін нәтиже су ортасының өнімділігінің қолданыстағы математикалық модельдері негізінде табиғи орта элементтерінің (заттық құрамы, энергиясы, ақпараты, табиғи процестердің жылдамдығы) кез келген өзгерістерінен кейін тізбекті реакциялар міндетті түрде дамитынын көрсететін Ле-Шателье-Браун принципі негізінде антропогендік әсердің шекті рұқсат етілген деңгейінің экологиялық негіздемесі үшін әдіснамалық қамтамасыз етуді әзірлеу болып табылады, осы өзгерістер жаңа табиғи жүйелердің қалыптасуын, түзілуін бейтараптандыруға тырысады, бұл қоршаған ортаның айтарлықтай өзгеруімен қайтымсыз сипатқа ие болуы мүмкін.
Келесі нәтижелерге қол жеткізілді:
- динамикалық-стохастикалық тәсілге негізделген кеңістіктік және уақыттық аспектілерде өзен бассейндерінің аумағын су шаруашылық бағалауға арналған ғылыми-әдістемелік тұжырымдама әзірленді;
-табиғи-климаттық айырмашылықтарға, экономикалық даму деңгейі мен сипатына байланысты суды пайдаланудың аумақтық құрылымының ерекшеліктерін көрсететін өзен бассейндерінің су жинау аймағына техногендік әсерді су шаруашылық бағалаудың көп компонентті әдістемесі жасалды;
- уақытқа тәуелділік түрінде көрінетін детерминистік қасиеттері бар климаттық, гидрологиялық, гидрогеохимиялық, демографиялық және су шаруашылығы көрсеткіштерін қамтитын зерттеулердің ғылыми-ақпараттық базасы құрастырылды;
- зерттеулердің ғылыми - ақпараттық базасын динамикалық-стохастикалық талдау жүргізілді, оның шеңберінде климаттық, гидрологиялық, гидрогеохимиялық, демографиялық және су шаруашылығы көрсеткіштерінің өзгеру шарттары айқындалып, олардың кеңістіктік және уақыттық аспектілердегі өзгеру сипаты анықталды
Әлеуетті пайдаланушылар үшін ақпарат
Жоба бойынша алынған нәтижелердің тұтынушылары су шаруашылығы ұйымдары бола алады - бұл бассейндік басқармалар мен су шаруашылығы кәсіпорындары, сондай-ақ сумен жабдықтау, суды пайдалану және су ресурстарын қорғау мәселелерімен айналысатын жобалау институттары.
Зерттеу тобының мүшелері
Мустафаев Жұмахан Сүлейменұлы
Ғылыми дәрежесі, атағы: КСРО және ҚР техника ғылымдарының докторы, профессор
h-индекс: Scopus – 3; Web of Science – 2.
Researcher ID: ABD-8918-2020
ORCID https://orcid.org/0000-0003-2425-8148
Scopus Author ID – 55943688000