Халықаралық Вакцинология Орталығы

Халықаралық вакцинология орталығының негізгі міндеттері:

• Жануарлардың, құстардың және адамның инфекциялық және инфекциялық емес патологияларының спецификалық профилактикасы мен терапиясының құралдарын жасау, сынау және практикаға енгізу мақсатында жетекші шетелдік және отандық сарапшылармен және ұйымдармен ғылыми халықаралық консорциум құру;
• Қаржыландыруды тарта отырып, орталықтың бейініне сәйкес перспективалы жобалар бойынша ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу;
• Орталық әзірлейтін жобаларға сыртқы және стратегиялық инвесторларды тарту;
• Орталықтың мамандандырылған мәселелері бойынша бөгде ұйымдар мен жеке тұлғаларға консультациялық, консалтингтік, лицензиялық және басқа да қызметтерді жүргізу;
• Орталықтың мамандандырылған мәселелері бойынша мамандар мен PhD-студенттерді оқыту .

1. Ғылыми бағдарлама: AP08051924 Аллергияға қарсы теріастылық иммунотерапияға арналған вакцинаның жаңа формуляциясын әзірлеу.

Басымдық бойынша: өмір және денсаулық туралы ғылым.

Приоритет бойынша: 5.2. Медицинадағы Биотехнология; 5.2.5. Превентивті медицина үшін био және дәрілік препараттарды алудың жаңа биотехнологиялары.

"Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Ғылым комитеті"мемлекеттік мекемесі қаржыландырылады.

Іске асыру жылдары: 2020-2022.

Жобаның жалпы сомасы 72 908 000,00 теңге (жетпіс екі миллион тоғыз жүз сегіз мың) теңге, оның ішінде жылдар бойынша бөлінген:

-2020 жылға - 24 000 000 теңге (жиырма төрт миллион) теңге сомасында;

-2021 жылға-24 400 000 теңге (жиырма төрт миллион төрт жүз мың) теңге сомасында;

-2022 жылға-24 508 000 теңге (жиырма төрт миллион бес жүз сегіз мың) теңге сомасында.

Аллергиялық аурулардың ғаламдық таралуы, сонымен бірге, аллергияға қарсы иммунотерапияның коммерциялық қол жетімді әдістерінің кемшіліктері жаңа аллергияға қарсы терапиясының жаңа әдістерін немесе оны жетілдіру жолдарын қарастыруды қажет етеді.

Бүгінгі таңда АҚИТ-ті жетілдірудің көптеген тәсілдері даму сатысында, олардың арасында АҚИТ үшін қолданыстағы хаттамаларды жетілдіру тұрғысынан адъюванттарды қолдануға негізделген тәсіл перспективалы болып табылады. Адъюванттарды қолдана отырып, аллергендердің дозасын едәуір төмендетуге, сондай-ақ инъекциялар санын азайтуға болады, бұл АҚИТ әдісінің қауіпсіздігіне жағымды әсер етеді. Алайда, қазіргі кездегі мәселе бұл ең көп қолданылатын (шамамен 75%) алюминий гидроксиді немесе алюминий фосфатының адъюванттары бірқатар маңызды кемшіліктерге ие, мысалы, иммунотерапияның басында TH2 иммундық реакциясын индукциялау, неврологиялық патологиялар және жергілікті жағымсыз реакциялар. Соның салдарынан, осы кемшіліктерден жоқ жаңа

адъюванттарды іздеу аллергиялық аурулардың иммунотерапиясындағы шұғыл міндеттердің бірі болып табылады.

Бұл мәселені шешу үшін инновациялық AdvaxTM адъюванты немесе оның SM55.2™ модификациясы негізінде аллергияға қарсы теріастылық иммунотерапияға арналған вакцинаның жаңа формуляциясын әзірлеу ұсынылып отыр. Осы адъюванттардың бірін пайдалана отырып, аллергиялық ринит пен бронх демікпесінің теріастылық АҚИТ-тің қолданыстағы хаттамаларын айтарлықтай жақсартуға, осы әдістің қауіпсіздігі мен терапевтік тиімділігін ғана емес, сондай-ақ пациенттер үшін қолданудағы қолайлылығын арттыруға болады деп болжанып отыр.

Технологиялық тұрғыдан алғанда, вакциналық жаңа формуляциясыының маңызды артықшылығы, ол емдеу бөлмесінде қолданар алдында AdvaxTM/SM55.2™ адъюванты бар коммерциялық аллергендерді қарапайым араластыру арқылы жасалады.

Жоба нәтижелерінің потенциалды тұтынушылары АҚИТ қызметін ұсынатын мемлекеттік және жеке медициналық мекемелер, сонымен қатар коммерциялық аллергендерді өндірушілер болып табылады.

Жобаның мақсаты - тері астылық АҚИТ ринит мен бронх демікпесі үшін аллергиялық вакцинаның жаңа тиімді, қауіпсіз және ыңғайлы формуляциясын жасау және тышқанның моделінде сынақтан өткізу.

Жобаның міндеттері:

1) Аллергиялық ринит пен бронх демікпесінің тышқан моделінде жүргізу және жетілдіру;

2) Тері астылық АҚИТ-ға арналған аллергиялық вакцинаны алу, сынау және таңдау;

3) Тышқан моделінде аллергиялық вакцинаның таңдалған формуляциясымен теріастылық АҚИТ-ның оңтайлы режимін жетілдіру;

4) Тері астылық АҚИТ үшін арналған аллергиялық вакцинаның жаңа формуляциясына клиникаға дейінгі зерттеулер жүргізу.

Жоба зерттеулерінің нәтижелері бойынша кемінде Web of Science (1-3 квартильдер) индекстейтін рецензияланған халықаралық ғылыми журналдарда немесе Scopus мәліметтер базасында кемінде 35-тен аспайтын Cite Score процентиліне ие 2 (екі) мақала жарияланады. Сонымен қатар,

жобаны орындау барысында алынған зияткерлік меншік өнімдері негізінде бір ұлттық патент алу жоспарлануда.

Ғылыми тұрғыдан алғанда, осы жобаның нәтижелері жаңа АҚИТ-ны құруға немесе жетілдіруге бағытталған көптеген басқа зерттеулердің дамуына ықпал етеді деп күтілуде және сол арқылы медициналық ғылымның аллергология сияқты бағытына әсер етеді. Болашақта жоба Қазақстан халқының денсаулығын жақсартуға, аллергияға қарсы қызметтерді (қалыптасудың бастапқы сатысында тұрған) дамытуға және болашақта аллергиялық аурулардың күрделі түрлерінің санын азайтуға, сонымен қатар жалпы аллергиясы бар адамдардың өмір сүру сапасын жақсартуға ықпал ете алады. Жоғарыда айтылғандар медициналық тәжірибеге АҚИТ-ның жаңа әдісін енгізу арқылы шешілетін болады, оның артықшылықтарына байланысты отандық медициналық қызметтер нарығында сұранысқа ие болуы керек. Жоба сонымен қатар аллергология немесе вакцинология саласындағы жоғары білікті мамандарды оқытуды қамтамасыз етеді.

Жоба нәтижелерінің әлеуетті тұтынушылары АҚИТ қызметін ұсынатын мемлекеттік және жеке медициналық мекемелер, сонымен қатар коммерциялық аллергендерді өндірушілер болып табылады.

Жоба нәтижелері әлеуетті пайдаланушыларға, ғалымдар қауымдастығына және көпшілік қауымға жетекші рейтингтік журналдардағы жарияланымдар, ұлттық (сонымен бірге уәкілетті органмен ұйымдастырылған) және халықаралық конференциялардағы баяндамалар, сондай-ақ ғаламтордағы ғылыми (Research Gate) және қоғамдық (facebook) әлеуметтік желілер арқылы таратылады. Бұл жобаның нәтижелері аллергиялық ауруларды емдеудің ең сенімді және экономикалық тиімді әдісі ретінде АҚИТ-ның танымал болуына әкелетін бұқаралық ақпарат құралдарында кеңінен жарияланатын болады.

Жобаның нәтижелері бойынша конкурс әкімшісінің таңдаған ғылыми саладағы зерттеулерді жалғастыру үшін аймақтық, республикалық және (немесе) халықаралық ғылыми және (немесе) ғылыми-зерттеу конкурстарына қатысуға өтінімдер беру туралы талабы қанағаттандырылады.

2. Ғылыми бағдарлама: AP09259609 SARS-CoV-2 қарсы интраназалды нанобөлшекті вакцинаның жаңа платформасы: дизайнын әзірлеу және зертханалық жануарлар модельдерінде сынау.

Басымдық бойынша: өмір және денсаулық туралы ғылым.

Приоритет бойынша: SARS CoV-2 (COVID-19) және басқа да пандемиялық инфекциялар.

"Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Ғылым комитеті"мемлекеттік мекемесі қаржыландырылады.

Іске асыру жылдары: 2021-2023.

Жобаның жалпы сомасы 69 772 258 теңге (алпыс тоғыз миллион жеті жүз жетпіс екі мың екі жүз елу сегіз ) теңге, оның ішінде жылдар бойынша бөлінген:

-2021 жылға - 19 926 746 теңге (он тоғыз миллион тоғыз жүз жиырма алты мың жеті жүз қырық алты) теңге сомасында;

-2022 жылға-24 964 647 теңге (жиырма төрт миллион тоғыз жүз алпыс төрт мың алты жүз қырық жеті) теңге сомасында;

-2023 жылға-24 880 865 теңге (жиырма төрт миллион сегіз жүз сексен мың сегіз жүз алпыс бес) теңге сомасында.

SARS-CoV-2 интраназалды вакцинасының жаңа платформасы ретінде жобаның ғылыми тобы манноза бар хитозан нанобөлшектері негізінде дизайнын әзірлеп, сынақтан өткізуді ұсынады. Бұл табиғи биосәйкес полимерлердің кешені, шырышты қабықтарға ақуыз суббірліктерінің мінсіз тасымалдаушысынан басқа, айқын адъювантты әсерге ие. Бұл нановакцинаның формуляциясын біздің Огайо штатының университетіндегі серіктестерімен (ОШУ, АҚШ) алынды және де бұрын шошқа тұмауы мен құс сальмонеллезіне қарсы вакциналар жасауда қолданылған. Нановакциналық формуляцияның Т-жасушалық иммундық реакциясын күшейту үшін оның құрамына біздің басқа серіктесіміз Vaxine Pty Ltd (Аделаида, Австралия) компаниясында жасанды интеллект негізінде жасалған CpG55.2. (Толл-ұқсас 9 рецепторының антагонисті) адъювантты қосу жоспарлануда.

Бұл адъювант өзінің бірегей бірізділігіне ие және COVAX-19 (Vaxine Pty Ltd әзірлеушісі) сауда маркасымен SARS-CoV-2 вакцинасының маңызды құрамдас бөлігі ретінде қолданылады, бұл вакцина Австралиядағы 40

еріктінің клиникалық сынағының I-кезеңінен сәтті өтті және қазір әлемнің 10 елінде клиникалық зерттеулердің II-III кезеңдеріне дайындық жүріп жатыр.

Бұл адъюванттың вакцинаның антигендік жүктемесін 400 еседен аса төмендетуге мүмкіндігі бар екенін атап өткен жөн. Ұсынылған жобаның негізгі идеясы нанобөлшектер мен CpG55.2 адъюванты (TLR-9 антагонисті) негізіндегі антигендерді интраназалды жеткізудің екі озық технологиясын біріктіруге бағытталған қауіпсіз, тиімді және инъекциялық емес SARS-CoV-2 вакцинасын дайындаудың жаңа платформасын құру. Соңғысына қол жеткізу арқылы инъекциялық вакцинациямен байланысты бірқатар мәселелерді (ауырсыну, қиылысқан инфекция, инемен зақым алу, жеткіліксіз немесе артық дозалау, шығындардың жоғарылауы, сондай-ақ инъекциядан қорқу) жоюға мүмкіндік береді.

Жобаның мақсаты- интраназалды қолданылатын жаңа қауіпсіз, иммуногенді және тиімді SARS-CoV-2 нановакциналық платформасын әзірлеу.

Қойылған мақсатқа жету үшін мынадай тапсырмалар қойылады:

1) SARS-CoV-2 вирусының рекомбинантты S1/RBD ақуыздарын құрастыру және өңдеу;

2) вакцинаның тиімділігін бағалау үшін жануарлардың зертханалық моделін пысықтау;

3) интраназалды қолдану үшін SARS-CoV-2 нановакцинаның қауіпсіз және тиімді формуляциясын алу;

4) сақтау және тасымалдау жағдайында SARS-CoV-2 нановакциналық формуляциясының тұрақтылығын бағалау;

5) зертханалық жануарлар моделіне SARS-CoV-2 вакцинасының иммунобиологиялық қасиеттерін зерттеу.

Интраназалды қолдану тәсілімен нановакцинаның қауіпсіз, иммуногенді және тиімді SARS-CoV-2 жаңа платформасы әзірленетін болады. Бұл платформа біздің шетелдік серіктестеріміздің нанобөлшектер мен CpG55.2. адъювантына (TLR-9 антагонисті) негізделген антигендерді интраназалды жеткізудің екі озық жаңа технологиясын қамтиды.

Зертханалық жануарлардың әртүрлі модельдерінде жаңа вакцинаның қауіпсіздігі, иммуногенділігі және тиімділігі бойынша жаңа ғылыми деректер алынады. Web of Science базасындағы 1 (бірінші) квартильге кіретін және

(немесе) Scopus базасындағы Citescore бойынша кемінде 80 процентилі бар рецензияланатын ғылыми басылымда кемінде 1 (бір) мақала немесе шолу жарияланатын болады (болжам бойынша Vaccine [процентиль 98; https://www.journals.elsevier.com/vaccine] немесе npj Vaccines [процентиль 87; https://www.nature.com/npjvaccines), сондай-ақ ұлттық патенттік ведомствоға өнертабысқа бір өтінім беріледі.

Сәтті болған жағдайда, құрылған платформа алдымен инвестициялау, содан кейін жергілікті және мүмкін болса жаһандық фармацевтикалық компаниялардың лицензиялау нысаны бола алады (жобаның шетелдік серіктестері бұған қолдау көрсетеді). Ол сонымен қатар пандемияға алып келе алатын басқа да респираторлық вирустық инфекцияларға қарсы вакциналардың дамуына негіз бола алады. Жоба шеңберінде алынатын SARS-CoV-2 вирусының S1/RBD өзектендірілген рекомбинантты ақуыздарын сатып алуға "ОМИКРОН 3Д" ЖШС Қазақстандық диагностикалық компания қызығушылық танытып отыр, ол оларды өздерінің COVID-19 ИФТ тест-жүйелерінің сезімталдығы мен ерекшелігін арттыру үшін пайдалануды жоспарлап отыр (қоса қаржыландыру туралы тиісті келісім жасалды).

Жоба заманауи технологияларды қолдана отырып, қазіргі COVID-19 және болашақ пандемияға қарсы тұруға бағытталған, сондықтан әлемдік ғылымның трендіне сәйкес келеді. Демек, оны іске асыру ғылыми-зерттеу жұмыстарының деңгейі мен әлеуетін, сондай-ақ ғылыми ұйымдар мен олардың ұжымдарының бәсекеге қабілеттілігін арттыруға мүмкіндік береді.

Орталықтың дамуы мен жетістіктері

1. Денсаулық сақтау үшін COVID-19 вакциналарын жасау бойынша зерттеулер. Орталық COVID-19 - ға қарсы екі жаңа вакцинаны әзірледі- NARUVAX -C19 (бұлшықет ішіне енгізуге арналған суббірлік) және NARUVAX -C19/Nano (мұрынға бүркуге арналған нановакцина). Қазақстан Республикасы Денсаулық Сақтау Министрлігінің Дәрілік Заттар мен Медициналық Бұйымдарды Сараптау Ұлттық Орталығы (ДЗмМБСҰО) сынақ зертханасы базасында вакциналарға - NARUVAX-C19 және NARUVAX-C19/Nano клиникаға дейінгі зерттеулер жүргізілді. Екі вакцина да жоғарыда аталған сынақ түрлеріне толық төтеп берді, қауіпсіз деп танылды және одан әрі клиникалық зерттеулер үшін ұсынылды (ҰЭО 2022 жылғы 31 наурыздағы №ДИ2021-29 есебі және 2022 жылғы 31 наурыздағы №ДИ2021-28 есебі). NARUVAX -C19 вакцинасы, сонымен қатар, медициналық приматология ҒЗИ-да (Сочи қ., Ресей) адам емес приматтарда (резус макакалары) клиникаға дейінгі сынақтардан өтті. Екі вакцина да Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының тізіліміне COVID-19-ға қарсы вакцина кандидаттары ретінде енгізілген және Қазақстандағы болашақ пандемиямен күресудің тиімді платформасы ретінде қарастырылады.

2. SARS-CoV-2 вирустық инфекциясына қарсы ветеринарлық вакцинаны жасау бойынша зерттеулер. Жыртқыштар мен инфекцияға сезімтал басқа жануарларға арналған жаңа NARUVAX-C19 (pets) COVID-19 суббірлік вакцинасы әзірленді. Вакцина мысықтарда қауіпсіз және жоғары тиімді және болашақта SARS-CoV-2 вирусына сезімтал жабайы Жыртқыштарға (күзендер, жолбарыстар, арыстандар, Барыстар, барыстар және т.б.) қолданылуы мүмкін.

3. Денсаулық сақтау үшін аллергиялық вакцина жасау бойынша зерттеулер. Жусан тозаңынан туындаған аллергиялық ринит пен бронх демікпесін иммунотерапиялау үшін Pollenvax деп аталатын жаңа вакцина әзірленді (жаһандық аэроаллергендердің ондығына кіреді). Pollenvax вакцинасы биотехнологиялық сала (вакцина) үшін BIRAC шкаласына сәйкес NASA бойынша 5-ші технологиялық дайындық деңгейінде (TRL-5). ДЗмМБСҰО зертханасының GLP сынақ базасында әзірленген Pollenvax вакцинасының қауіпсіздігіне клиникаға дейінгі зерттеу жүргізілді. Pollenvax вакцинасы ағзаға уытты әсер етпейтіні, жақсы төзімділігі және зертханалық жануарларға, соның ішінде жүкті адамдарға жүргізілген сынақтарда аллергиялық әсер етпейтіні көрсетілген (ҰЭО есебі №ДИ2022-07 28 қазан 2022 ж.). ДЗмМБСҰО одан әрі клиникалық зерттеулер үшін Pollenvax вакцинасын ұсынды.

4. Патенттік жұмыс. Өнертабысқа 5 ұлттық патент алынды (SARS-CoV-2 вирусының әртүрлі штамдарына, COVID-19 вакциналарына және аллергияға қарсы вакциналарға), Еуразиялық патентке бір өтінім (аллергиялық вакцина) және Патентке бір халықаралық өтінім берілді ("nanotechnology BASED INTRANASAL COVID-19 vaccine COMPRISING CHITOSAN", №63/417,817 20 қазан 2022 жыл).

5. Жариялау қызметі. 2020-2022 жылдар аралығында орталық халықаралық рецензияланған журналдарда 16 мақала жариялады, оның 14-і (87,5%) Q1, 2-де (12,5%) Q3 WoS журналдарында. Орталықтың мақалалары 2021-2022 жылдары ҚазҰАЗУ дәйексөздерінің 21.8-28% құрады.

6. Білім беру қызметі. Орталықта ҚазҰАЗУ-дан, С.Д. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ-дан және Қарағанды медицина университетінен 3 PhD докторант және 1 магистрант даярлануда.

Орталық қызметкерлерінің жарияланымдары

1.Tabynov K, Turebekov N, Babayeva M, Fomin G, Yerubayev T, Yespolov T, Li L, Renukaradhya GJ, Petrovsky N, Tabynov K. An adjuvanted subunit SARS-CoV-2 spike protein vaccine provides protection against Covid-19 infection and transmission. NPJ Vaccines. 2022 Feb 23;7(1):24. https://doi.org/10.1038/s41541-022-00450-8

2.Tabynov K, Orynbassar M, Yelchibayeva L, Turebekov N, Yerubayev T, Matikhan N, Yespolov T, Petrovsky N, Tabynov K. A Spike Protein-Based Subunit SARS-CoV-2 Vaccine for Pets: Safety, Immunogenicity, and Protective Efficacy in Juvenile Cats. Front Vet Sci. 2022 Mar 14;9:815978. https://doi.org/10.3389/fvets.2022.815978

3.Tabynov K, Babayeva M, Nurpeisov T, Fomin G, Nurpeisov T, Saltabayeva U, Renu S, Renukaradhya GJ, Petrovsky N, Tabynov K. Evaluation of a Novel Adjuvanted Vaccine for Ultrashort Regimen Therapy of Artemisia Pollen-Induced Allergic Bronchial Asthma in a Mouse Model. Front Immunol. 2022 Mar 15;13:828690. https://doi.org/10.3389/fimmu.2022.828690

4.Babayeva M, Tabynov K, Nurpeisov T, Fomin G, Renukaradhya GJ, Petrovsky N, Tabynov K. A recombinant Artemisia vulgaris pollen adjuvanted Art v 1 protein-based vaccine treats allergic rhinitis and bronchial asthma using pre- and co-seasonal ultrashort immunotherapy regimens in sensitized mice. Front Immunol. 2022 Nov 9;13:983621. https://doi.org/10.3389/fimmu.2022.983621

5.Parekh FK, Hay J, Tabynov K, Hewson R, Fair JM, Essbauer S, Yeh KB. Cooperative Research and Infectious Disease Surveillance: A 2021 Epilogue. Front Public Health. 2022 Jan 24;9:817431. https://doi.org/10.3389/fpubh.2021.817431

6.Renu S, Wilson HL, Tabynov K, Hiremath J. Editorial: Engineered Adjuvants and Carriers for an Animal Infectious Disease Vaccine. Front Bioeng Biotechnol. 2021 May 21;9:692634. https://doi.org/10.3389/fbioe.2021.692634

7.Yeh KB, Tabynov K, Parekh FK, Maltseva E, Skiba Y, Shapiyeva Z, Sansyzbai A, Frey S, Essbauer S, Hewson R, Richards AL, Hay J. Building Scientific Capability and Reducing Biological Threats: The Effect of Three Cooperative Bio-Research Programs in Kazakhstan. Front Public Health. 2021 Oct 12;9:683192. https://doi.org/10.3389/fpubh.2021.683192

8.Zhugunissov K, Kilibayev S, Mambetaliyev M, Zakarya K, Kassenov M, Abduraimov Y, Bulatov Y, Azanbekova M, Absatova Z, Abeuov K, Nurgaziev R, Renukaradhya GJ, Tabynov K. Development and Evaluation of a Live Attenuated Egg-Based Camelpox Vaccine. Front Vet Sci. 2021 Aug 16;8:721023. https://doi.org/10.3389/fvets.2021.721023

9.Yeh KB, Parekh FK, Tabynov K, Tabynov K, Hewson R, Fair JM, Essbauer S, Hay J. Operationalizing Cooperative Research for Infectious Disease Surveillance: Lessons Learned and Ways Forward. Front Public Health. 2021 Sep 10;9:659695. https://doi.org/10.3389/fpubh.2021.659695

10.Yeh KB, Tabynov K, Parekh FK, Mombo I, Parker K, Tabynov K, Bradrick SS, Tseng AS, Yang JR, Gardiner L, Olinger G, Setser B. Significance of High-Containment Biological Laboratories Performing Work During the COVID-19 Pandemic: Biosafety Level-3 and -4 Labs. Front Bioeng Biotechnol. 2021 Aug 13;9:720315. https://doi.org/10.3389/fbioe.2021.720315

11.Ryskeldinova S, Zinina N, Kydyrbayev Z, Yespembetov B, Kozhamkulov Y, Inkarbekov D, Assanzhanova N, Mailybayeva A, Bugybayeva D, Sarmykova M, Khairullin B, Tabynov K, Bulashev A, Aitzhanov B, Abeuov K, Sansyzbay A, Yespolov T, Renukaradhya GJ, Olsen S, Oñate A, Tabynov K. Registered Influenza Viral Vector Based Brucella abortus Vaccine for Cattle in Kazakhstan: Age-Wise Safety and Efficacy Studies. Front Cell Infect Microbiol. 2021 Jul 1;11:669196. https://doi.org/10.3389/fcimb.2021.669196

12.Bugybayeva D, Kydyrbayev Z, Zinina N, Assanzhanova N, Yespembetov B, Kozhamkulov Y, Zakarya K, Ryskeldinova S, Tabynov K. A new candidate vaccine for human brucellosis based on influenza viral vectors: a preliminary investigation for the development of an immunization schedule in a guinea pig model. Infect Dis Poverty. 2021 Feb 16;10(1):13. https://doi.org/10.1186/s40249-021-00801-y

13.Zhang L, Wang L, Cao S, Lv H, Huang J, Zhang G, Tabynov K, Zhao Q, Zhou EM. Nanobody Nb6 fused with porcine IgG Fc as the delivering tag to inhibit porcine reproductive and respiratory syndrome virus replication in porcine alveolar macrophages. Vet Res. 2021 Feb 17;52(1):25. https://doi.org/10.1186/s13567-020-00868-9

14.Hiremath J, Renu S, Tabynov K, Renukaradhya GJ. Pulmonary inflammatory response to influenza virus infection in pigs is regulated by DAP12 and macrophage M1 and M2 phenotypes. Cell Immunol. 2020 Jun;352:104078. https://doi.org/10.1016/j.cellimm.2020.104078

15.Mailybayeva A, Ryskeldinova S, Zinina N, Zhou EM, Renukaradhya GJ, Tabynov K. Evaluation of Duration of Immunogenicity and Protective Efficacy of Improved Influenza Viral Vector-Based Brucella abortus Vaccine Against Brucella melitensis Infection in Sheep and Goats. Front Vet Sci. 2020 Feb 27;7:58. https://doi.org/10.3389/fvets.2020.00058

16.Bugybayeva D, Ryskeldinova S, Zinina N, Sarmykova M, Assanzhanova N, Kydyrbayev Z, Tabynov K. Development of Human Vectored Brucellosis Vaccine Formulation: Assessment of Safety and Protectiveness of Influenza Viral Vectors Expressing Brucella Immunodominant Proteins in Mice and Guinea Pigs. Biomed Res Int. 2020 Nov 19;2020:1438928. https://doi.org/10.1155/2020/1438928

17.Yeh KB, Parekh FK, Musralina L, Sansyzbai A, Tabynov K, Shapieva Z, Richards AL, Hay J. A Case History in Cooperative Biological Research: Compendium of Studies and Program Analyses in Kazakhstan. Trop Med Infect Dis. 2019 Nov 9;4(4):136. https://doi.org/10.3390/tropicalmed4040136

18.Nurpeisova A, Kassenov M, Rametov N, Tabynov K, Renukaradhya GJ, Volgin Y, Sagymbay A, Makbuz A, Sansyzbay A, Khairullin B. Analysis of the efficacy of an adjuvant-based inactivated pandemic H5N1 influenza virus vaccine. Arch Virol. 2019 Apr;164(4):1027-1036. https://doi.org/10.1007/s00705-019-04147-7

19.Mambetaliyev M, Yesimbekova NB, Strochkov VM, Tabynov KK, Sultankulova KT, Abduraimov YO. The evidence of occurrence of porcine circovirus 2 isolation and characterization in Kazakhstan. Virusdisease. 2018 Mar;29(1):118-122. https://doi.org/10.1007/s13337-018-0436-6

20.Orynbayev MB, Fereidouni S, Sansyzbai AR, Seidakhmetova BA, Strochkov VM, Nametov AM, Sadikaliyeva SO, Nurgazieva A, Tabynov KK, Rametov NM, Sultankulova KT. Genetic diversity of avian avulavirus 1 (Newcastle disease virus genotypes VIg and VIIb) circulating in wild birds in Kazakhstan. Arch Virol. 2018 Jul;163(7):1949-1954. https://doi.org/10.1007/s00705-018-3815-9

21.Zhugunissov K, Bulatov Y, Taranov D, Yershebulov Z, Koshemetov Z, Zhunushov A, Renukaradhya GJ, Tabynov K, Abduraimov Y. Beta-propiolactone inactivated bivalent bluetongue virus vaccine containing Montanide ISA-71VG adjuvant induces long-term immune response in sheep against serotypes 4 and 16 even after 3 years of controlled vaccine storage. Vet Microbiol. 2018 Nov;226:23-30. https://doi.org/10.1016/j.vetmic.2018.10.003

22.Asanzhanova NN, Ryskeldinova SZ, Chervyakova OV, Khairullin BM, Kasenov MM, Tabynov KK. Comparison of Different Methods of Purification and Concentration in Production of Influenza Vaccine. Bull Exp Biol Med. 2017 Dec;164(2):229-232. https://doi.org/10.1007/s10517-017-3964-y

23.Dhakal S, Hiremath J, Bondra K, Lakshmanappa YS, Shyu DL, Ouyang K, Kang KI, Binjawadagi B, Goodman J, Tabynov K, Krakowka S, Narasimhan B, Lee CW, Renukaradhya GJ. Biodegradable nanoparticle delivery of inactivated swine influenza virus vaccine provides heterologous cell-mediated immune response in pigs. J Control Release. 2017 Feb 10;247:194-205. https://doi.org/10.1016/j.jconrel.2016.12.039

24.Mailybayeva A, Yespembetov B, Ryskeldinova S, Zinina N, Sansyzbay A, Renukaradhya GJ, Petrovsky N, Tabynov K. Improved influenza viral vector based Brucella abortus vaccine induces robust B and T-cell responses and protection against Brucella melitensis infection in pregnant sheep and goats. PLoS One. 2017 Oct 12;12(10):e0186484. https://doi.org/10.1371/journal.pone.018648

25.Tabynov K. Influenza viral vector based Brucella abortus vaccine: a novel vaccine candidate for veterinary practice. Expert Rev Vaccines. 2016 Oct;15(10):1237-9. https://doi.org/10.1080/14760584.2016.1208089

26.Tabynov K, Orynbayev M, Renukaradhya GJ, Sansyzbay A. Simultaneous subcutaneous and conjunctival administration of the influenza viral vector based Brucella abortus vaccine to pregnant heifers provides better protection against B. abortus 544 infection than the commercial B. abortus S19 vaccine. Vaccine. 2016 Sep 30;34(42):5049-5052. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2016.08.072

27.Tabynov K, Yespembetov B, Matikhan N, Ryskeldinova S, Zinina N, Kydyrbayev Z, Assanzhanova N, Tabynov K, Renukaradhya GJ, Mukhitdinova G, Sansyzbay A. First evaluation of an influenza viral vector based Brucella abortus vaccine in sheep and goats: Assessment of safety, immunogenicity and protective efficacy against Brucella melitensis infection. Vet Microbiol. 2016 Dec 25;197:15-20. https://doi.org/10.1016/j.vetmic.2016.11.001

28.Tabynov K, Yespembetov B, Ryskeldinova S, Zinina N, Kydyrbayev Z, Kozhamkulov Y, Inkarbekov D, Sansyzbay A. Prime-booster vaccination of cattle with an influenza viral vector Brucella abortus vaccine induces a long-term protective immune response against Brucella abortus infection. Vaccine. 2016 Jan 20;34(4):438-444. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2015.12.028

29.Tabynov K, Sansyzbay A, Tulemissova Z, Tabynov K, Dhakal S, Samoltyrova A, Renukaradhya GJ, Mambetaliyev M. Inactivated porcine reproductive and respiratory syndrome virus vaccine adjuvanted with Montanide™ Gel 01 ST elicits virus-specific cross-protective inter-genotypic response in piglets. Vet Microbiol. 2016 Aug 30;192:81-89. https://doi.org/10.1016/j.vetmic.2016.06.014

30.Tabynov K, Ryskeldinova S, Sansyzbay A. An influenza viral vector Brucella abortus vaccine induces good cross-protection against Brucella melitensis infection in pregnant heifers. Vaccine. 2015 Jul 17;33(31):3619-23. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2015.06.045

31.Tabynov K, Kydyrbayev Z, Ryskeldinova S, Assanzhanova N, Kozhamkulov Y, Inkarbekov D, Sansyzbay A. Safety and immunogenicity of a novel cold-adapted modified-live equine influenza virus vaccine. Aust Vet J. 2014 Nov;92(11):450-7. https://doi.org/10.1111/avj.12248

32.Tabynov K, Sansyzbay A, Sandybayev N, Mambetaliyev M. The pathogenicity of swan derived H5N1 virus in birds and mammals and its gene analysis. Virol J. 2014 Nov 29;11:207. https://doi.org/10.1186/s12985-014-0207-y

33.Tabynov K, Yespembetov B, Sansyzbay A. Novel vector vaccine against Brucella abortus based on influenza A viruses expressing Brucella L7/L12 or Omp16 proteins: evaluation of protection in pregnant heifers. Vaccine. 2014 Oct 14;32(45):5889-92. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2014.08.073

34.Tabynov K, Sansyzbay A, Kydyrbayev Z, Yespembetov B, Ryskeldinova S, Zinina N, Assanzhanova N, Sultankulova K, Sandybayev N, Khairullin B, Kuznetsova I, Ferko B, Egorov A. Influenza viral vectors expressing the Brucella OMP16 or L7/L12 proteins as vaccines against B. abortus infection. Virol J. 2014 Apr 10;11:69. https://doi.org/10.1186/1743-422X-11-69

35.Tabynov K, Kydyrbayev Zh, Ryskeldinova Sh, Assanzhanova N, Sansyzbay A. Duration of the protective immune response after prime and booster vaccination of yearlings with a live modified cold-adapted viral vaccine against equine influenza. Vaccine. 2014 May 23;32(25):2965-71. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2014.03.095

36.Tabynov K, Kydyrbayev Z, Ryskeldinova S, Yespembetov B, Zinina N, Assanzhanova N, Kozhamkulov Y, Inkarbekov D, Gotskina T, Sansyzbay A. Novel influenza virus vectors expressing Brucella L7/L12 or Omp16 proteins in cattle induced a strong T-cell immune response, as well as high protectiveness against B. abortus infection. Vaccine. 2014 Apr 11;32(18):2034-41. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2014.02.058

37.Tabynov K, Kydyrbayev Z, Sansyzbay A, Khairullin B, Ryskeldinova S, Assanzhanova N, Kozhamkulov Y, Inkarbekov D. Immunogenic and protective properties of the first Kazakhstan vaccine against pandemic influenza A (H1N1) pdm09 in ferrets. Virol Sin. 2012 Dec;27(6):345-52. https://doi.org/10.1007/s12250-012-3272-7

Бұқаралық ақпарат құралдары біз туралы

1. https://kazpravda.kz/n/uchenyy-allergik-ispytaet-svoyu-vaktsinu-na-sebe/

2.https://khabar.kz/ru/news/nauka-i-obrazovanie/item/149915-v-almaty-startoval-forum-molodykh-uchenykh-asfen-forum

3.https://news.kaznmu.edu.kz/%D0%B8%D0%B7%D0%B1%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D1%8C%D1%81%D1%8F-%D0%BE%D1%82-%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B8%D0%B8-%D0%B7%D0%B0-%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%8F%D1%86-%D0%BA%D0%B0%D0%B7-2/

4. https://baigenews.kz/kazahstanskie-uchyonye-razrabatyvayut-novuyu-vaktsinu-ot-allergii_154022/

5. https://bizmedia.kz/2023/06/05/kazahstanskie-uchenye-na-pyatoj-stadii-sozdaniya-vakcziny-ot-allergii/

6. https://halyq-uni.kz/news/20959-kazakstandyk-galymdar-allergiia-men-demikpeni-emdeitin-vaktsina-zirledi/amp/

7. https://kazpravda.kz/n/pomoshch-allergikam/

8.https://the-steppe.com/lyudi/kak-razrabatyvayut-vakcinu-protiv-koronavirusa-i-kto-zanimaetsya-etim-v-kazahstane?fbclid=IwAR3fJCfAUPU5ubcIRhDKBLo-bDQWwLwSJzOCVmjbYXUdvyw8--dFam4GWm8#

9.https://aikyn.kz/63061/vakcina-salghyzyp-uekimetting-nazaryn-awdarghym-keldi-virwsolog-vakcinolog-professor-irwsolog-vakcinolog-professor/?fbclid=IwAR32QiXDFEJsnQD5NawVuOeApDbG94knuFhgfDX5arRhufhbTup8LnR0yro

10.https://ru.sputnik.kz/health/20200922/15026632/Kazakhstan-razrabatyvaet-bezynektsionnuyu-vaktsinu-ot-koronavirusa.html?fbclid=IwAR3TYPP1uxEHq9-gKRJ7Phvt24qazVu7A3wTsyTmn84ppYGqOyr5xdYymNA

11.https://ru.sputnik.kz/radio/20201102/15367462/kazakhstan-vaktsina-allergiya.html?fbclid=IwAR3fBRZvs7tUokPGr8VM1f8Uenk-cEdqjpipAO2mCd-S8l_HZSaWzbg3yu4

12.https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/kazahstanskiy-uchenyiy-vvel-vtoruyu-vaktsinu-protiv-420864/?fbclid=IwAR1xfTeZIz1mb_GS5S1oKeIKyCDXhkhbu_spShUHUbFVhorQUGxdOf1_pCw

13. https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-nazval-imena-molodyih-kazahstantsev-kotoryimi-422897/?fbclid=IwAR1k2xfpuJz-diG5dAQXVxnIOVi0UvLufpGYPEgbCjQbd0ZBCtYt0-uU8Ac

14. https://www.youtube.com/watch?v=6z-6gf1THeQ

15.https://anatili.kazgazeta.kz/news/58866?fbclid=IwAR3BOwR11QSMS12aMjIFJvJT4L1Q_bT4dxGd3ar22ftJNHbFyvwzgA1I4aE

16.https://www.kazpravda.kz/news/prezident2/eshche-dve-kazahstanskie-vaktsini-ot-covid-19-vklucheni-v-reestr-voz---tokaev?fbclid=IwAR0GmC5ORarN-Jl5e3NSABQOauZ2an-cX5u1HaTEkBgcv4Z5IE3ya4ExNDA

17. https://www.kazpravda.kz/news/obshchestvo/chto-izvestno-o-novoi-kazahstanskoi-vaktsine-naruvax-

18. https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/vaktsinu-protiv-covid-19-koshek-prezentovali-nur-sultane-451862/

19.https://ru.sputnik.kz/health/20211021/18472241/Pervuyu-kazakhstanskuyu-vaktsinu-protiv-COVID-19-dlya-koshek-prezentovali-v-Nur-Sultane.html

20. https://www.kt.kz/rus/covid-19/v_kazahstane_sozdali_vaktsinu_protiv_covid-19_dlya_koshek_1377923467.html

21. https://informburo.kz/novosti/kazahstanskuyu-vakcinu-ot-koronavirusa-dlya-koshek-predstavili-v-nur-sultane

22. https://tass.ru/obschestvo/12739301

23. https://inbusiness.kz/ru/last/na-vystavke-kazagro-pokazali-vakcinu-protiv-covid-19-dlya-koshek

24. https://newtimes.kz/obshchestvo/138415-vaktsinu-protiv-kvi-dlia-koshek-prezentovali-v-nur-sultane

25. https://vestikavkaza.ru/news/kazahstan-sozdal-pervuu-otecestvennuu-antikoronavirusnuu-vakcinu-dla-kosek.html

26.https://www.nur.kz/health/coronavirus/1938189-tri-novye-vaktsiny-protiv-koronavirusa-poyavyatsya-v-kazahstane-odnoy-iz-nih-mozhno-privitsya-doma/

27.https://orda.kz/v-kazahstane-razrabotali-vakcinu-ot-covid-19-dlja-koshek-chto-o-nej-izvestno/

28.https://ratel.kz/kaz/v_nur_sultane_predstavili_vaktsinu_ot_covid_19_dlja_koshek

29. https://365info.kz/2021/10/kiski-tozhe-v-zone-riska-vaktsinu-ot-kvi-vypustili-dlya-koshek-v-kazahstane

30. https://www.sb.by/articles/v-kazakhstane-razrabotali-veterinarnuyu-vaktsinu-ot-koronavirusa-dlya-koshek.html?amp=1

31. https://ulysmedia.kz/news/1531-kazakhstanskuiu-vaktsinu-ot-covid-19-dlia-koshek-prezentovali-v-stolitse/

32. https://www.kazpravda.kz/news/obshchestvo/vaktsinu-protiv-covid-19-dlya-pushnih-zhivotnih-razrabotali-kazahstanskie-virusologi

33. https://informburo.kz/novosti/zooparki-kazahstana-mogut-besplatno-vakcinirovat-tigrov-i-lvov-protiv-covid-19

34. https://paryz.kz/kazakhstan-news/12496-kazakhstanskii-uchenyi-prizval-vladeltsev-zooparkov-vaktsinirovat-tigrov-i-lvov

35. https://orda.kz/zooparkam-kazahstana-predlozhili-besplatno-vakcinirovat-predstavitelej-koshachih-ot-covid-19/

36. https://www.youtube.com/watch?v=_oyeoIrgZzo

37. https://youtu.be/o1yr1UcCPzM

38. https://youtu.be/C24KjZcQMoY

39. https://youtu.be/iz6DgahEgws

40. https://youtu.be/ptwq-HsBYKE

41. https://youtu.be/C4AWmcp5PZE

42. https://youtu.be/Vd8ljAbfnK8

43. https://youtu.be/xk0q8vpklxA

44. https://youtu.be/nUD8lzVC1GM

45. https://youtu.be/lFN8egJv-kE

46. https://youtu.be/cSYBfr4E6rY

47. https://youtu.be/YXkTWhy-bro

48. https://pharmnewskz.com/ru/news/kazahstanskaya-vakcina-ot-allergii-proshla-doklinicheskie-ispytaniya_20532