Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетінің «Зооинженерия» ауыл шаруашылығына кадрлар даярлаудағы рөлі
Кафедра 1930 жылы құрылған. Сол жылдары «Жалпы және жеке зоотехния» кафедра деп аталып оны доцент Л.И.Крупенникова басқарған. Кейіннен уақыт талабына сай кафедра бірнеше рет қайта құрылып, қазіргі таңда кафедра «Зоинженерия» деп аталады. «Зооинженерия және тағам өнімдерінің технологиясы» факультетінің құрамына кіреді. Кафедра менгерушісі ауыл шаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор Адылканова Ш.Р.
Кафедраның әлеуеті мен ғылыми дәрежесі жоғары деңгейде қалып отыр және 80%-дан астамды құрайды. Кафедрада 13 оқытушы жұмыс істейді. Олардың ішінде 2 академик, 10 профессор, 1 доцент мал шаруашылығының барлық негізгі бағыттары бойынша сабақ береді: қой шаруашылығы, ірі қара мал шаруашылығы, жылқы шаруашылығы, құс шаруашылығы, омарта шаруашылығы және т.б. Дайындау үш білім беру бағыты бойынша жүзеге асырылады: бакалавриат, магистратура және докторантура.
Қызықты және болашағы зор салалардың бірі – құс шаруашылығы. Құстың әр түрін өсіру және өсіру айтарлықтай еңбекті қажет ететін процесс болғанымен, сонымен бірге ол көбеюі жылдам қарқынымен, қарқынды өсуімен, жоғары өнімділігімен және өміршеңдігімен сипатталады. Өндіріс процестерін механикаландыру мен автоматтандырудың жоғары дәрежесіне байланысты құс өсіру басқа мал шаруашылығы салаларына қарағанда өнім бірлігінің шығыны аз, адам еңбегі мен материалдық ресурстарды қажет етеді.
Құс шаруашылығының негізгі өнімдері – жұмыртқа мен ет, ал қосымша өнімдер – қауырсын мен мамық шикізаты және органикалық тыңайтқыш. Қазіргі даму кезеңінде ауыл шаруашылығы құстарының ең көп тараған түрлері тауық, күркетауық, қаз, үйрек, бөдене болып табылады.
Қазақстан құс өсірушілер одағының мәліметінше, елімізде жұмыртқа және ет өндіру бойынша 58 құс фабрикасы жұмыс істейді, оларға құс шаруашылығы саласы бойынша ауыл шаруашылығы жоғары оқу орындарының түлектері қажет.
Еліміздің құс фабрикалары мен фермаларын жоғары білікті мамандармен қамтамасыз ету үшін кафедрада ауқымды жұмыстар атқарылуда. Осылайша, кафедра заманауи мультимедиялық құралдармен жабдықталған дәрістер мен зертханалық тәжірибелік сабақтарды өткізуге арналған мамандандырылған кабинеттермен жабдықталған. Ғылыми зерттеулерді жүргізу үшін кафедрада мал шаруашылығының, құс шаруашылығының және ара шаруашылығының әртүрлі бағыттары бойынша бірнеше ғылыми зертханалар жұмыс істейді. Студенттер бірінші курстан бастап «Зооинженер», «Құс өсіруші», «Омарташы», «Сүт академиясы» т.б студенттік үйірмелерінің жұмысына қатысады.
Студенттер тәжірибелік тәжірибеден өтіп, еліміздің жетекші құс фабрикаларында және ірі шаруашылықтар мен шаруа қожалықтарында ғылыми зерттеулер жүргізе отырып, тәжірибелік дағдыларды меңгереді.
Соңғы жылдары елімізде омарта шаруашылығы қарқынды дамып келеді. Ол үшін мемлекет тарапынан мемлекеттік тапсырыстар мен субсидиялар түрінде үлкен қолдау көрсетілуде. Бұл салаға қомақты қаржы сала бастаған кәсіпорындар да шет қалмады. Қазіргі балдың жалпы өнімі жылына 8 мың тоннаға бағаланады. Бұл ретте, елімізде бал тұқымдары 456 мыңға жуық, омарташылар 12 мыңды құрайды. Стационарлық омартадағы балдың орташа өнімділігі бір ара ұясынан 20-30 кг құрайды. Республиканың оңтүстік-шығысынан солтүстік-шығысқа қарай маусымына 3-5 рет көшетін білікті омарташылар үшін бал өнімі бір ара ұясынан 120-150 кг құрайды. Демек, Қазақстанның бал араларының санын көбейту арқылы бал өндіруге мүмкіндігі зор.
Ара шаруашылығын одан әрі дамыту және бірінші кезекте осы сала үшін кадрларды даярлаумен байланысты міндеттерді жүзеге асыру үшін кафедрада «С.А.Терещенко атындағы Омарта шаруашылығы өнімдерінің табиғилығы мен сапасына экологиялық мониторинг» оқу-ғылыми зертхана қызметін атқарады. Зертхана қажетті құрал-жабдықтармен, соның ішінде ара шаруашылығы өнімдерінің сапа көрсеткіштерін жедел бағалауға арналған газ-разрядты визуализациясы бар құрылғымен жабдықталған. Сонымен қатар, бөлім қызметкерлері еліміздің асыл тұқымды шаруашылықтарында өсірілетін Apis Mellifera бал араларының тұқымын анықтау бағдарламасын жетілдірді.
Кафедра оқытушылары мен қызметкерлері «Қазақстанның әртүрлі табиғи-климаттық аймақтары үшін бейімделген ресурс-энергия үнемдейтін және цифрлық технологиялар негізінде омарта шаруашылығында өсіру және көбейту технологияларын дамыту» бағдарламасы аясында ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуде. Алынған нәтижелер бал шаруашылығы бойынша дәріс оқу және зертханалық және тәжірибелік сабақтарды өткізу кезінде қолданылады.
Осылайша, кафедра қызметкерлерінің күш-жігері университеттің даму стратегиясында әлемнің үздік 400 университетінің қатарына кіру және қазақстандық ғылымның әлемдік ғылыми-білім беру кеңістігіндегі имиджін көтеру жөніндегі міндеттерді орындауға бағытталған.
Мал шаруашылығы, құс шаруашылығы және омарта шаруашылығы саласында қажетті кәсіби білім алу үшін, құрметті талапкерлерді Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университетіне шақырамыз.
«Зооинженерия» кафедрасының профессоры Ш.Ә. Әлпейісов
